Γράφει ο Τραϊκούδης Χρήστος. Οικονομολόγος, προϊστάμενος εμπορικού τμήματος Α’ υλών εταιρείας ανακύκλωσης, Msc in politics & economics in S.E and Eastern Europe, UoM
Ο Μακιαβέλι θεωρείται ο κατεξοχήν εκφραστής της ηθικής αμφισημίας στην πολιτική. Ήταν αυτός που είχε πεί ότι ο ηγεμόνας μπορεί να είναι αναγκασμένος να πράξει ανήθικα για να διατηρήσει την εξουσία.
Είναι όμως η αμφισημία στην πολιτική σύμφυτη με τη φύση της, καθώς αφορά την ανθρώπινη συμβίωση και τις συγκρούσεις που αυτή συνεπάγεται;
Η “πολιτική” μπορεί να ερμηνεύεται μέσω πράξεων που έχουν ιδεολογικό περιεχόμενο (ως αναζήτηση του κοινού καλού) συνάμα να είναι και κυνική (ως πάλη για εξουσία).
Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η πολιτική είναι σαν «την ανώτερη τέχνη», επειδή στοχεύει στο κοινό καλό. Όμως αναγνώριζε ότι στην πράξη, η πολιτική εξουσία μπορεί να εκφυλιστεί όπερ και η πολιτεία μπορεί να γίνει ολιγαρχία ή τυραννία.
Το Σχέδιο Μάρσαλ
Παρουσιάστηκε ως πράξη αλληλεγγύης των ΗΠΑ προς την Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά ερμηνεύτηκε και ως γεωπολιτική στρατηγική για την ανάσχεση του κομμουνισμού. Η ίδια πολιτική μπορεί να θεωρηθεί είτε ανθρωπιστική είτε ιμπεριαλιστική.
Μνημόνια και Οικονομική Κρίση στη νεότερη Ελλάδα (2009-2020)
Για κάποιους, τα μνημόνια ήταν αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για να σωθεί η χώρα από τη χρεοκοπία. Για άλλους, ήταν υποταγή σε ξένα συμφέροντα και κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους.
Στις ανθρώπινες σχέσεις η αμφισημία προκύπτει από το γεγονός ότι οι ίδιες πράξεις μπορούν να ερμηνευθούν ποικιλοτρόπως. Η υποχώρηση μπορεί να θεωρηθεί είτε ένδειξη αγάπης είτε απώλεια αυτοσεβασμού, η καθοδήγηση ως φροντίδα ή ως έλεγχος. Αυτή η αμφισημία καθιστά απαραίτητη την αυτογνωσία και τον διάλογο ώστε οι σχέσεις να στηρίζονται στην ειλικρίνεια και τον αμοιβαίο σεβασμό.
Η αμφισημία στους ανθρώπους δεν προκύπτει πάντα με δόλο, συχνά είναι ένδειξη μιας εσωτερικής σύγκρουσης αλλά χωρίς να γίνεται γνωστή ούτε η ένταση της αλλά ούτε και η ρίζα της ύπαρξης της. Η εμπειρία και η παιδεία μάς επιτρέπουν να διακρίνουμε την αλήθεια πίσω από τις λέξεις, να θέτουμε υγιή όρια και να αντιδρούμε με σύνεση. Η ωριμότητα δεν έγκειται στο να αποφεύγουμε πάντα τους αμφιταλαντευόμενους ανθρώπους, αλλά στο να μην επιτρέπουμε στον εαυτό μας να παρασυρθεί από την ασάφεια τους, η οποία ίσως να μην εκδηλωθεί άμεσα αλλά σε βάθος χρόνου. Σίγουρα δε μπορεί να μείνει κρυφή.
Σε κάποιες περιπτώσεις είναι επιθυμητή η συνειδητή απομάκρυνση από τέτοιες καταστάσεις και από το αμφίσημο άτομο διότι αφενός μπορεί να έχει πάρει σε μεγάλο βαθμό αυτό που θέλει αφετέρου να του είναι δύσκολο να συνεχίσει να επικοινωνεί με κάτι σχεδόν «πεθαμένο» στα συναισθήματα του.
«Δεν είναι δικό μου πρόβλημα να λύσω την εσωτερική σου ασάφεια ή το εσωτερικό σου χάος. Μπορώ να σε κατανοήσω σε ένα βαθμό, αλλά όχι να γίνω θύμα.»
Ο Καντ τονίζει ότι κάθε πράξη έχει αξία όταν βασίζεται σε καθαρή πρόθεση και ηθικό καθήκον. Ο αμφίσημος άνθρωπος μπορεί να παραβιάζει αυτή την αρχή, γιατί δεν ξεκαθαρίζει τις προθέσεις του, άρα δυσκολεύει τον άλλο να τον αντιμετωπίσει ηθικά.
Γενικά η παιδεία μάς προσφέρει το βάθος να ερμηνεύουμε και να αναλύουμε, η εμπειρία σφυρηλατεί το ένστικτο να προφυλασσόμαστε. Και τα δύο μαζί μας επιτρέπουν να κινούμαστε στον κόσμο χωρίς να είμαστε ούτε αφελείς ούτε κυνικοί.
Η πολιτική έχει συμφέροντα. Το να το ξέρεις δεν είναι κυνισμός, είναι ρεαλισμός. Επομένως η πολιτική αμφισημία είναι αναπόφευκτη, καθώς αφορά σύνθετες κοινωνικές σχέσεις, αντικρουόμενα συμφέροντα και διαρκή αλλαγή, αρκεί αυτή η αλλαγή να μην πηγαίνει το κοινωνικό σύνολο προς το χειρότερο ή να θέτει τις βάσεις για να βιώσει στο μέλλον κάτι χειρότερο. Θυμηθείτε τα πολιτικά μηνύματα της δεκαετίας του ’80.
Ο πολίτης οφείλει να μην παρασύρεται ούτε από την αφέλεια ούτε από τον κυνισμό· αλλά να καλλιεργεί την κριτική του σκέψη, τη δημοκρατική του συνείδηση και την ενεργή συμμετοχή του τόσο στο δημόσιο διάλογο, όσο και στη λύση προβλημάτων που αφορούν την καθημερινότητα. Έτσι μόνο μπορεί να σταθεί απέναντι στην αμφισημία χωρίς να τη φοβάται και χωρίς να την αποδέχεται άκριτα. Δεν αρνούμαι να συμμετέχω, ούτε αρνούμαι να ελπίζω γιατί πράττω, γιατί προσπαθώ, γιατί εργάζομαι, γιατί δε χρησιμοποιώ όρους σαν να ήταν αφηρημένοι αλλά τους μετουσιώνω σε πράξεις.
Μια ώριμη κοινωνία δε χρειάζεται ούτε αυταπάτες, ούτε καταστροφολογία, χρειάζεται πρωτίστως ώριμους πολίτες (μην το συγχέετε με πτυχία αυτό) που βλέπουν καθαρά, χωρίς να παραλύουν από τον φόβο ή την άρνηση και χωρίς η αντικειμενική παρατήρηση να γίνεται παρεξηγήσιμη ή να εκλαμβάνεται σαν απαισιόδοξη στάση.
