Του Αλέξανδρου Σταματουλάκη*
«Ή θα βρούμε κάποιο δρόμο ή θα φτιάξουμε έναν». – Αννίβας
Φυσικά δεν υπάρχει συνταγή, για να γίνει κάποιος ηγέτης, αλλά υπάρχουν δρόμοι που οδηγούν εκεί -ή κάπου εκεί. Και οπωσδήποτε -χωρίς να παραγνωρίζεται ο ρόλος των γονιδίων- ο ηγέτης γίνεται και δε γεννιέται.
Δόθηκαν δεκάδες ορισμοί για το τι είναι ένας ηγέτης. Κατά την άποψή μου –αν και είμαι αλλεργικός στους ορισμούς- Ηγέτης είναι αυτός που πείθει κάποιους να κάνουν με τη θέλησή τους αυτό που επιθυμεί, συνήθως κάτι καινοτόμο και με προοπτικές.
Ή: «Ηγέτης είναι ένα κλειδί, ένα πασπαρτού, που ανοίγει όλες τις πόρτες της ζωής, που επιθυμεί να ανοίξει».
Προσωπικά δεν με ενδιέφερε μόνο ο πολιτικός, ο κοινωνικός, ο στρατιωτικός ή ο οικονομικός ηγέτης, αλλά ο καθημερινός ηγέτης. Αυτός που πιάνει το τιμόνι της ζωής του στα χέρια του και πάει το «όχημα» εκεί που θέλει να το πάει. Ο σωστός ηγέτης είναι ένας «συμπαντικός Ηγέτης», γιατί γνωρίζει πως οι «τρόποι» της Ηγεσίας έχουν παγκόσμια εφαρμογή.
Πριν ξεκινήσει η πορεία στα πεδία της ηγεσίας, ο (μελλοντικός) Ηγέτης πρέπει να έχει ψάξει βαθιά στον εαυτό του και αν χρειαστεί -σχεδόν πάντα χρειάζεται- να τον αλλάξει. Το «γνώθι σαυτόν» είναι η μεγαλύτερη σοφία που έχει ειπωθεί. Για τον Ηγέτη αποτελεί όπλο. Προχωρώντας προς την αυτογνωσία ο Ηγέτης ξεριζώνει κάθε αρνητικό συναίσθημα μέσα του και επενδύει με τα θετικά κάθε του πράξη. Έτσι πολλαπλασιάζεται η διείσδυσή της και η αποτελεσματικότητά της. Με τα συναισθήματα -φυσικά και με τη λογική- ο Ηγέτης σκορπάει ενθουσιασμό και κινητοποιεί όσους τον ακολουθούν.
Ο Ηγέτης πάντα έχει ένα όραμα -μια φωτογραφία του μέλλοντος- που μ’ αυτό πείθει όσους έχει επιλέξει να τον ακολουθήσουν. Γιατί μέσα σ’ αυτό οι «ακόλουθοι» είδαν το όφελος που θα έχουν. Και βέβαια ο Ηγέτης είχε πρώτα κατακτήσει την εμπιστοσύνη τους. Όλοι οι μεγάλοι ηγέτες, πριν το πλήθος τους ακολουθήσει και γράψουν ιστορία, πρώτα κατάφεραν και άπλωσαν το όραμά τους στον κόσμο. Πάντως, πρώτα ο Ηγέτης γοήτευσε το πλήθος και ύστερα αυτό γοητεύτηκε από το όραμά του.
Με βάση το όραμα ο Ηγέτης, αφού πρώτα αντλήσει τις κατάλληλες πληροφορίες, χτίζει τα «σκαλιά» και τα «πλατύσκαλα» που οδηγούν στην υλοποίηση του οράματος. Θέτει δηλαδή τους μεγάλους και τους μικρούς του στόχους και χαράζει την τακτική -το δρόμο- που οδηγεί σ’ αυτούς. Και φυσικά, όπως ο συνθέτης πρέπει να τοποθετήσει κάθε νότα στην κατάλληλη θέση πάνω στο πεντάγραμμο, έτσι και ο Ηγέτης θα θέσει τους στόχους του πάνω στο χρονοδιάγραμμα –πάντα στην κατάλληλη θέση (timing)- ώστε η προσπάθειά του να βγάλει τη μελωδία που της πρέπει. Και πάντα μαζί με τους στόχους έχει στο τσεπάκι του και εναλλακτικούς στόχους, γιατί κάτι μπορεί να μη λειτουργήσει την τελευταία στιγμή.
Ο Ηγέτης προγραμματίζει ανάλογα τη μέρα του, το μήνα του, το χρόνο του, το μέλλον του θέτοντας τους κατάλληλους στόχους -και τους εναλλακτικούς τους. Στον προγραμματισμό του οι στόχοι που βάζει δεν αλληλογρονθοκοπούνται μεταξύ τους ή με το όραμα του και πάντα απαντούν στα τέσσερα «μαργαριταράκια» του προγραμματισμού: Ποιος κάνει τι, πώς το κάνει, πότε το κάνει, πού το κάνει.
Ο δρόμος για την κατάκτηση των στόχων δεν είναι στρωμένος με τριαντάφυλλα. Θα προκύψουν δυσκολίες. «Λ(ο)ιμοί, σεισμοί και καταποντισμοί» δεν είναι απίθανο να εμφανιστούν. Οι αποτυχίες μπορούν να εμφανιστούν την κάθε στιγμή. Όλοι οι Μεγάλοι Άνδρες -και Μεγάλες Γυναίκες- τις συνάντησαν και τις αντιμετώπισαν. Αλλά ήταν μεγάλοι, γιατί όσες φορές σκόνταψαν και έπεσαν, άλλες τόσες σηκώθηκαν και προχώρησαν προς το στόχο τους. Η δέσμευση στο στόχο είναι χαρακτηριστικό του Ηγέτη.
Για την ομάδα του -οπαδοί, στρατιώτες, υφιστάμενοι, παίκτες κ.λπ.- ο Ηγέτης είναι φίλος, αλλά και δάσκαλος. Δεν τους τιμωρεί, αλλά τους μαθαίνει πώς να μην κάνουν λάθη. Δίνει τα σωστά κίνητρα, εμπνέει και σκορπάει ενθουσιασμό, για να αυξηθεί η απόδοση της κοινής δουλειάς. Γνωρίζει πως εχθρός είναι το λάθος κι όχι ο εργαζόμενος, ο στρατιώτης κ.λπ. Δεν ξεχνάει, όπως όταν επιπλήττει τη συμπεριφορά που οδηγεί στο λάθος –ποτέ τον εργαζόμενο κ.λπ. -έτσι να επαινεί τη συμπεριφορά που οδηγεί στο καλό αποτέλεσμα. Ξέρει να καλύπτει τις ανάγκες όχι μόνο της ομάδας του, αλλά κι αυτών που έχει ταχτεί να υπηρετεί. Γι’ αυτό ο Ηγέτης είναι πάντα «ποιοτικός». Το καθεστώς ανάμεσα σ’ αυτόν και στην ομάδα του είναι η δημοκρατία, αλλά μια δημοκρατία μέσα στα όρια της αποτελεσματικότητας.
Ο Ηγέτης ξέρει να προβλέπει βασιζόμενος στις πληροφορίες του, τις γνώσεις και την εμπειρία του. Ποτέ, ενώ κάνει ένα βήμα, δεν του ξεφεύγει το τι πρέπει να κάνει για το επόμενο κυρίως, αλλά και για το μεθεπόμενο και ύστερα το επόμενο.
Η ζωή -και η πολιτική- είναι μια συνεχής διαπραγμάτευση. Η όποια διαπραγμάτευση είναι επιτυχής, όταν κερδίζουν και οι δυο πλευρές. (Αυτό εγγυάται ένα μακροπρόθεσμο θετικό αποτέλεσμα).
Έχει σωστές πληροφορίες, γιατί εκτός των άλλων ξέρει να επικοινωνεί με το σωστό τρόπο. Βασικό στοιχείο της επικοινωνίας είναι να μπορεί να ακούει σωστά, που σημαίνει με προσοχή και με σεβασμό σ’ αυτόν που σου μιλάει. Φυσικά και το μήνυμα που εκπέμπει ο ηγέτης πρέπει να είναι σαφές, ξεκάθαρο, κατανοητό απ’ όλους και να συντονίζεται με τις ανάγκες της κοινωνίας.
Ποτέ ο ηγέτης δεν πρέπει να οδηγείται στον εφησυχασμό. Ο εφησυχασμός είναι ο θάνατος. Πρέπει να έχει πάντα τις κεραίες του ανοιχτές και να στοχεύει στο να γίνεται κάθε μέρα καλύτερος. Η συνεχής βελτίωση είναι καθημερινή πρακτική του Ηγέτη.
Κι ενώ ο ηγέτης πετυχαίνει τους στόχους του και ίσως να τυλίγεται με τα πέπλα της δόξας, η αλαζονεία του χτυπάει την πόρτα. Από ’κει ένα βήμα τον χωρίζει από το να χάσει την επαφή του με την κοινωνία. Κι ακόμα ένα από το να βγει έξω από το πολιτικο-φιλοσοφικο-ηθικό πλαίσιο που τον κρατούσε «στα πάνω του». Δηλαδή χρήσιμο και ωφέλιμο για την κοινωνία.
* Γιατρός, συγγραφέας, ραδιοτηλεοπτικός παραγωγός, πρώην Δήμαρχος Αμπελοκήπων για τρεις τετραετίες. Ζει στη Θεσσαλονίκη
