Γράφει ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης*
Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence)
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence) είναι πλέον μια απτή πραγματικότητα. Κάνει αισθητή την παρουσία της ποικιλοτρόπως στα πάσης φύσεως ζητήματα της καθημερινής ζωής. Με απαντήσεις σε απλές ερωτήσεις του τύπου «Ποιο είναι το πλησιέστερο πρατήριο καυσίμων;» ή «Ποια είναι σήμερα η εξωτερική θερμοκρασία;», μα και σύνθετους προβληματισμούς όπως «Τι λένε οι προβλέψεις σχετικά με τη συνέχιση ή μη της ζωής στον πλανήτη μας;» ή «Πού θα βρίσκεται η στάθμη του νερού της θάλασσας σε 50 χρόνια από τώρα;». Φυσικά, από τη σφαίρα επιρροής της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν θα μπορούσε να γλίτωνε η εκπαίδευση. Αυτό το οποίο προβληματίζει περισσότερο στο εκπαιδευτικό κομμάτι είναι ότι αυτός ο αόρατος σύμμαχος (;) του ανθρώπου φαίνεται πως έχει απαντήσεις σε πολλά περισσότερα ερωτήματα από όσα μπορεί ο ανθρώπινος νους να συλλάβει. Αν και εκ πρώτης όψεως διευκολύνει σημαντικά το παιδαγωγικό και διδακτικό έργο μας, με μια βαθύτερη διερεύνηση θα συμπέραινε κανείς ότι σταδιακά μας στερεί την κριτική σκέψη, την αμφισβήτηση και το ανήσυχο πνεύμα. Με λίγα λόγια, την κινητήριο δύναμη για να ερευνάμε τα πάντα γύρω μας πριν σχηματίσουμε σφαιρική άποψη.
Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να παρευρεθώ σε ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια συνέδρια Υπολογιστικής Γλωσσολογίας. Για να είμαι ειλικρινής, οι πλείστοι επιστημονικοί όροι μού ήταν πρωτάκουστοι. Φεύγοντας από εκεί όμως πήρα μαζί μου ένα ηχηρό μήνυμα αληθείας για την Τεχνητή Νοημοσύνη: είτε θα συμφιλιωθούμε μαζί της και θα μας διευκολύνει τη ζωή είτε θα την αγνοήσουμε ή και υποτιμήσουμε και θα μας την δυσκολέψει. Όσον αφορά τις ξένες γλώσσες, στην εποχή μας είναι πολύ εύκολο για κάθε άνθρωπο που ενδιαφέρεται να μάθει τη γλώσσα της αρεσκείας του να το πράξει μέσω των Η/Υ. Μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο προσφέρει εναλλακτικές λύσεις και μεθόδους εκμάθησης. Τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (Large Language Models) είναι ίσως η πιο τρανή απόδειξη ότι η υπολογιστική γλώσσα έχει γίνει ή αν μη τι άλλο τείνει να γίνει ταυτόσημη με τη φυσική γλώσσα. Και αυτό όχι απλώς σε επίπεδο μεμονωμένων λέξεων, αλλά πολύ περισσότερο σε επίπεδο ολόκληρων φράσεων και προτάσεων, με άψογη κατανόηση των γραμματικοσυντακτικών, σημασιολογικών και πραγματολογικών σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των λεκτικών μονάδων κατά περίπτωση.
Κι αν πήγαινε κανείς τη συζήτηση ένα επίπεδο πιο πέρα από την Επεξεργασία Φυσικής Γλώσσας (Natural Language Processing) καθαυτή, θα έκανε μνεία στην πλατφόρμα Janus, η οποία δεν παραθέτει απλώς το νόημα μιας οποιασδήποτε λέξης, αλλά καταδεικνύει πώς τα νοήματα κάθε λέξης εμπλουτίστηκαν ή και τροποποιήθηκαν με την πάροδο του χρόνου. Θα έλεγε κανείς ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει εισάγει νέες τάσεις στην διδασκαλία μιας ξένης γλώσσας. Ίσως αρκετοί από εμάς επιχειρήσαμε κατά καιρούς να εμπλουτίσουμε τη γλωσσική διδασκαλία με ιστορικές αναδρομές και γνωριμίες με τον πολιτισμό ή τους πολιτισμούς που ομιλούν κάθε γλώσσα, ωστόσο αυτό δεν επετεύχθη λόγω της αφόρητης πίεσης του εξετασιοκεντρικού συστήματος δεκαετιών.
«Η εκπαίδευση είναι το ισχυρότερο όπλο που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να αλλάξουμε τον κόσμο.» -Nelson Mandela
Ο κόσμος μας μεταβάλλεται διαρκώς. Αν λοιπόν συμφωνούμε πως η εκπαίδευση είναι το ισχυρότερο όπλο που διαθέτουμε για να αλλάξουμε τον κόσμο μας, ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο της μέσα σε αυτόν. Η μη αξιοποίηση της τεχνολογίας στο διδακτικό έργο μας δεν είναι λύση. Πρέπει να δούμε την τεχνολογία σαν σύμμαχό μας για ένα καλύτερο μέλλον και μια ποιοτικότερη εκπαίδευση. Αν η τεχνολογία μπορεί να βοηθήσει ένα παιδί να πετύχει την ανεξάρτητη μάθηση γενόμενο αυτοδίδακτο, ο δικός μας ρόλος ως εκπαιδευτικών όχι απλά δεν υποβαθμίζεται, ίσα ίσα αναβαθμίζεται. Διότι σε ποιους θα οφείλει το παιδί την εξοικείωσή του με την Τεχνητή Νοημοσύνη; Σε εμάς! Σε ποιους θα καταφύγει το παιδί για απορίες που σίγουρα δεν επιλύονται επαρκώς από την Τεχνητή Νοημοσύνη; Σε εμάς! Και σε ποιους ανήκει η ευθύνη για συνεχιζόμενη και επικαιροποιημένη επιμόρφωση μέσω συμβουλευτικών σεμιναρίων για να υπάρχει ευελιξία και άμεση προσαρμογή στις ανάγκες του εδώ και τώρα; Σε εμάς!
Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι το αύριο της εκπαίδευσης, όχι όμως και το συνώνυμο αυτής. Αντί επιλόγου: ανασύνταξη, αναστοχασμός, λήψη αποφάσεων, ανάληψη ευθυνών και… καλή σχολική χρονιά! Let’s do this!
*Ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης διδάσκει Γερμανικά ως ξένη γλώσσα (Deutsch als Fremdsprache) και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη Νευρογλωσσολογία (MSc in Neurolinguistics).
