Ο Αχιλλέας Σενγιέργκη είναι φοιτητής του τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών στο ΠΑΜΑΚ & ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης, καθηγητής Γερμανικών, απόφοιτος του Τμήματος Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ e-mail: [email protected]
Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Eurostat, το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα κατά τον Αύγουστο έφτασε στο 28,6% για τους ανέργους κάτω των 25 ετών, κατακτώντας την πρώτη θέση των χωρών που βρίσκονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ το εποχικό προσαρμοσμένο σύνολο των ανέργων φτάνει στην δεύτερη θέση με 12,2% και στην πρώτη θέση στην Ισπανία με 12,4%. Το πρόβλημα της ανεργίας εξακολουθεί να προβληματίζει την κοινωνία, ιδίως τους νέους, οι οποίοι προσπαθούν να αναζητήσουν μία εργασία, είτε πάνω στο αντικείμενο των σπουδών τους, είτε επειδή πρέπει να φροντίσουν τις οικογένειές τους, ανεξαρτήτως του τομέα. Στις μέρες μας, πολλοί μεταβαίνουν στο εξωτερικό, όμως το πρόβλημα είναι ότι δεν γνωρίζουν την μητρική γλώσσα του προορισμού τους, έτσι ώστε να επικοινωνούν με ευκολία.
Διαφορετικής φύσεως είναι οι αιτίες που φέρνουν την ανεργία σε πολλούς πολίτες, κατά πλειοψηφία, νεαρής ηλικίας. Πιο αναλυτικά έχουμε τα εξής:
«Απαραίτητη προϋπηρεσία». Σχεδόν σε όλες τις αγγελίες αναγράφεται η συγκεκριμένη φράση για κάθε τομέα. Είναι απόλυτα κατανοητό, όταν εγκαινιάζεται ένα κατάστημα, όπως εστίασης, είναι υποχρεωτικό ο άνθρωπος που προσλαμβάνεται να έχει εμπειρία σε ένα πόστο, το οποίο ζητείται από το μαγαζί, διότι προσπαθούν να το διατηρήσουν μακροχρόνια, φέρνοντας πολλούς πελάτες την ημέρα. Το μειονέκτημα αυτού του παράγοντα σηματοδοτεί ακόμη και την προϋπηρεσία, π.χ. στην λάντζα, μια δουλειά η οποία δεν χρειάζεται πτυχίο / δίπλωμα για αυτήν την ειδίκευση. Το ίδιο ισχύει και για τους καθαριστές. Ουκ ολίγοι υποψήφιοι έχουν προσπαθήσει να ψάξουν μια εργασία χωρίς να απαιτείται η προϋπηρεσία ή έστω να ζητά να είναι επιθυμητή/εκτιμητέα. Ωστόσο, υπάρχουν και αγγελίες ,που παρόλο που γράφουν «παρέχεται εκπαίδευση», ενώ ένας υποψήφιος δεν έχει δουλέψει ποτέ, π.χ. λόγω φοίτησης σε μια σχολή, οι υπεύθυνοι τούς ενημερώνουν ότι θα τους ειδοποιήσουν, αφήνοντάς τους τελικώς στην αναμονή. Στην ουσία τούς απορρίπτουν εξαιτίας της έλλειψης δεξιοτήτων, αν και ορισμένοι πηγαίνουν με το σκεπτικό ότι, από την στιγμή που κάποιος σπουδάζει, μπορεί εύκολα «αν έχει θέληση», να τα κάνει και τα δύο ταυτόχρονα, χωρίς να υπολογίζουν τον χρόνο. Αρκετά άτομα αναγκάζονται να πληρώνουν, παρακολουθώντας σεμινάρια, προκειμένου να έχουν γνώσεις πάνω σ’ ένα αντικείμενο, ούτως ώστε να έχουν μία «σχετική προϋπηρεσία». Σε γενικές γραμμές θεωρείται ως το πρώτο πρόβλημα της ανεργίας που επικρατεί σήμερα.
Ανισότητα/Διακρίσεις. Εδώ έχουμε δύο παράγοντες: την υποβάθμιση των φύλων και την ηλικιακή διάκριση. Στις μέρες μας σημειώνεται ανισορροπία στα επαγγέλματα, καθώς ένας τομέας στον οποίο δουλεύουν και τα δύο φύλα, τα περισσότερα καταστήματα πχ διαλέγουν γυναίκες νεαρής ηλικίας, ως σερβιτόρες ή γραμματείς, χωρίς να ζητείται προϋπηρεσία, την οποία μπορούν να κάνουν και νεαροί άνδρες. Κατά το Άρθρο 157 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης «απαγορεύεται η διακριτική μεταχείριση λόγω φύλου σε θέματα αμοιβής για όμοια εργασία ή για εργασία της αυτής αξίας. Η αρχή αυτή ισχύει επίσης στα συστήματα επαγγελματικής κατάταξης που χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των αμοιβών». Στη δεύτερη περίπτωση, ορισμένες επιχειρήσεις ζητούν ηλικίες 18-29 ετών, χωρίς διευκρίνηση, παρόλο που πρόκειται για το πρόγραμμα του ΟΑΕΔ, αυτό εξαιρείται σε σχέση με αγγελίες οι οποίες προτιμούν συγκεκριμένες ηλικίες και εθνικότητες.
Μη τήρηση πληρωμών. Τι πιο σύνηθες θα μπορούσε κανείς να έλεγε για την εργασιακή πραγματικότητα της Ελλάδας του 21ου αι. Ένα πρόβλημα μάλλον του ιδιωτικού παρά του δημοσίου τομέα. Στον τελευταίο η πληρωμή πραγματοποιείται συνήθως υπό τη μορφή προπληρωμής σε 2 ισόποσες δόσεις το πρώτο και το δεύτερο δεκαπενθημερό κάθε μήνα. Όμως στον πρώτο γίνεται συνολική καταβολή του πληρωτέου ποσού μεταξύ των τελών του ενός και των αρχών του άλλου μήνα. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα, κυρίως δε οι νέοι, είναι με σύμβαση, είτε ορισμένου είτε αορίστου χρόνου. Οι δικαιολογίες για τις καθυστερήσεις των αμοιβών, οι οποίες εξακολουθούν διαχρονικά να είναι πολύ χαμηλές συγκρινόμενες με άλλες χώρες του εξωτερικού, ποικίλιες: «Ακόμα περιμένω να μου τις στείλει ο λογιστής», «Αντιμετωπίζω τεχνικό πρόβλημα στον υπολογιστή (προφανώς της εργασίας)» είναι μερικές πολύ ενδεικτικές φράσεις τις οποίες ακούν ουκ ολίγοι εργαζόμενοι δια στόματος του εργοδότη τους. Στο μεταξύ όμως τρέχουν τα έξοδα, τα οποία είναι αντιστρόφως ανάλογα των εσόδων, ιδίως όσων ξεκινούν τώρα να εργάζονται και δεν έχουν ακόμα καταφέρει να βρουν κάποια μόνιμη θέση στο δημόσιο.
Σεζόν. Κάθε καλοκαίρι, σε παραθαλάσσιες περιοχές, ανοίγει ο τουρισμός και οι ιδιοκτήτες ξενοδοχείων και εστίασης, αναζητούν εργαζόμενους για την περίοδο αυτήν. Η ταλαιπωρία μεγάλη, η ζέστη ανυπόφορη και οι εργαζόμενοι προσπαθούν να αντέξουν τα 10ωρα-14ωρα 7 μέρες την εβδομάδα. Πρώτο και κύριο πρόβλημα αποτελεί το γεγονός ότι οι μισθοί και τα ένσημα που λαμβάνουν είναι 8ωρα, μιας και δουλεύουν υπερωρίες. Επιπροσθέτως, σωματικά, οι σερβιτόροι που δουλεύουν σε beach bar δυσκολεύονται την ώρα που ο ήλιος χτυπάει και άλλοι τη βγάζουν με παυσίπονα, χωρίς να τους παρασχεθεί η ασφάλεια. Ακόμα και οι διαμονές για τους εργαζόμενους είναι τραγικές. Κάποιοι κοιμούνται στα υπόγεια μέσα σ’ ένα δωμάτιο με πολλά άτομα, όπου οι χώροι είναι βρώμικοι με έντομα και πολλή μούχλα. Σαφέστατα, η σεζόν δεν είναι για όλους και, όσοι τη βίωσαν, πιθανότατα δεν θα το ξαναέκαναν, πόσο μάλλον όταν ο εργοδότης συμπεριφέρεται στους εργαζόμενους σαν «σκλάβους». Βέβαια, ούτε και οι πελάτες επικροτούν τέτοιες συμπεριφορές, με αποτέλεσμα το μαγαζί να δέχεται κάμποσες αρνητικές κριτικές. Η (κακή) φήμη ενός μαγαζιού βγαίνει άμεσα στη φόρα, δίνοντας το κίνητρο σε νέους υποψήφιους να προσανατολιστούν αλλού.
Αναλφαβητισμός / Τεχνολογία. Τελευταίο κατά σειρά, αλλά όχι και το λιγότερο σημαντικό (“last but not least”). Δεν γίνεται να προσδοκάμε μείωση της ανεργίας χωρίς να αναθεωρήσουμε ριζικά τις βάσεις της εκπαίδευσης. Σε μια χώρα στην οποία η φοίτηση στα σχολεία βασίζεται πρωτογενώς αν όχι και εξ ολοκλήρου στην αποστήθιση και στης οποίας τα πανεπιστήμια, στον βωμό της δωρεάν τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, παρατηρούνταν μέχρι και πριν μερικά χρόνια έντονο το φαινόμενο των «αιώνιων φοιτητών», τα υψηλά ποσοστά ανεργίας μόνο σαν φυσικό επακόλουθο μπορούν να βαφτιστούν. Το σύνολο του εκπαιδευτικού γίγνεσθαι χρήζει άμεσης αναπροσαρμογής στις ιδιαίτερες και απαιτητικότατες συνθήκες του εδώ και τώρα. Μαζί με τον αναλφαβητισμό θα μπορούσαμε να θίγαμε και το θέμα της τεχνολογίας, η οποία σαρώνει με την πάροδο του χρόνου ολοένα και περισσότερο την καθημερινότητά μας, αλλά το ελλειμματικό επίπεδο παιδείας που παρέχεται λόγω των διαχρονικών παθογενειών που μαστίζουν το εκπαιδευτικό σύστημα (βλ. παραπάνω) δεν μας επιτρέπει να γίνουμε συνετοί χρήστες της. Και τελικώς, στον χώρο πάντα της εργασίας, καταλήγει η τεχνολογία να διαφεντεύει τον άνθρωπο, καθιστώντας καθαυτό το έμψυχο δυναμικό των εργασιακών χώρων σχεδόν αχρείαστο.
Παραπάνω επιχειρήθηκε μια πρόχειρη προσέγγιση μερικών εκ των βασικότερων αιτιών που συνεπάγονται υψηλά ποσοστά ανεργίας στον τόπο μας από 2 νέους ανθρώπους οι οποίοι σαφέστατα δεν είναι οι καθ΄ύλην αρμόδιοι επί του θέματος αυτού. Ωστόσο, έχοντας εργαστεί στον ιδιωτικό τομέα σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν μια σχετική οικονομική ανεξαρτησία, έχουμε συλλέξει ορισμένες εμπειρίες. Αυτές τις εμπειρίες θελήσαμε να μοιραστούμε με το ευρύ κοινό όσο πιο αντικειμενικά γίνεται, αποφεύγοντας τις εκτενείς περιαυτολογίες. Η εργασιακή κατάσταση της Ελλάδας είναι αισθητά καλύτερη σε σχέση με την έναρξη της οικονομικής κρίσης την προηγούμενη δεκαετία, η οποία στην κυριολεξία λύγισε το εθνικό οικονομικό σύστημα και ροκάνισε τα εισοδήματα των Ελλήνων πολιτών. Και βέβαια, δεν τίθεται κανένα θέμα σύγκρισης με την περίοδο των Capital Controls το 2015, κατά την οποία η ελληνική οικονομία ήρθε αντιμέτωπη με άκρως πρωτόγνωρα δεδομένα (επ’αόριστον αναστολή λειτουργίας τραπεζικών ιδρυμάτων, πάγωμα τραπεζικών καρτών και περιορισμός λειτουργίας ΑΤΜ).
Πάραυτα, κατά καιρούς διεξαχθείσες στατιστικές έρευνες από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και πιθανότατα άλλους φορείς καταδεικνύουν ακόμα υψηλά ποσοστά επιθυμίας εκ μέρους των νέων ανθρώπων να αναζητήσουν καλύτερες συνθήκες εργασίας και συνάμα διαβίωσης στο εξωτερικό. Επίσης, μαρτυρούν πως οι διαχρονικές μάστιγες που ταλανίζουν όχι μόνο αυτούς που η τύχη στο εργασιακό δεν τους έχει χαμογελάσει ακόμα, αλλά και αυτούς που έχουν μόλις ξεκινήσει την επαγγελματική σταδιοδρομία τους, δεν έχουν εξαλειφθεί πλήρως παρά την αισθητή βελτίωσή τους. Είθε να αποτελέσουν όλες αυτές οι διαπιστώσεις το εφαλτήριο για την παλαιά γενιά και ειδικότερα τους αρμόδιους να κάνουν σοβαρά την αυτοκριτική τους και να αναλάβουν δράση, ώστε σε εργασιακό και επαγγελματικό εν γένει επίπεδο να γίνει προοδευτικά η Ελλάδα μια πραγματική ευρωπαϊκή χώρα. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβάλει μεταξύ άλλων και στην εξομάλυνση του υπερβολικά μεγάλου ανταγωνισμού που υπάρχει και φυσικά στην βαθμιαία αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς την πολιτεία και το κράτος.
