«Θα γίνουμε Αθάνατοι;»

Του Αλέξανδρου Σταματουλάκη*

Η Επιστήμη στο κυνήγι της Αθανασίας.

Το έπος του Γκιλγαμές είναι το αρχαιότερο έπος της ανθρωπότητας. Γραμμένο με σφηνοειδή γραφή έχει σωθεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Στο κείμενο εξυμνείται η προσπάθεια του σουμέριου ημίθεου-βασιλιά Γκιλγαμές να βρει το βοτάνι της αθανασίας, για να επαναφέρει τον αποθανόντα φίλο του Ενκιντού . Ακολουθώντας τις συμβουλές του μόνου που σώθηκε από τον Κατακλυσμό μαζί με τη γυναίκα του, του Ουτναπιστίμ, (και οι Σουμέριοι είχαν το δικό τους Νώε) βρήκε τελικά το βοτάνι. Όμως ένα φίδι (προφανώς όχι αυτό του Αδάμ και της Εύας!) πετάχτηκε και του πήρε το βοτάνι μέσα από τα χέρια του.

Από τα μέσα της τρίτης χιλιετίας π. Χ. που γράφτηκε το έπος του Γκιλγαμές η ανθρωπότητα ζει με το όνειρο της αθανασίας. Τελευταία κάποιοι μεγάλοι επιστήμονες με τη γενναία χρηματοδότηση οικονομικών κολοσσών, όπως η Google, υποστηρίζουν πως η κατάκτηση της αθανασίας -ή καλύτερα της μη-θνητότητας, γιατί πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να σε σκοτώσει μια νταλίκα π.χ. δεν είναι και τόσο όνειρο. Κάποιοι από αυτούς θέτουν ενδιάμεσους σταθμούς τα εκατόν είκοσι κι ύστερα τα πεντακόσια κ.ο.κ. χρόνια ζωής. Ο θάνατος αρχίζει να ξεφεύγει από την αρμοδιότητα της θρησκείας και γίνεται αντικείμενο της επιστήμης.. Ας σκιαγραφήσουμε μερικές κινήσεις που συντελούνται στην αρένα της μακροζωίας και της μη-θνητότητας.

Γενετιστές επεμβαίνουν στο γονιδίωμα, στο σύνολο των γονιδίων δηλαδή, αλλάζοντας κάποια «ενοχλητικά» γονίδια ή ανακαλύπτοντας μια οικογένεια γονιδίων, τη SIRTS, που έχει σχέση με την αύξηση του χρόνου ζωής κάποιων οργανισμών. (Κατάφεραν και εξαπλασίασαν το χρόνο ζωής κάποιου είδους σκουληκιών). Ελέγχουν επίσης το DNA του εμβρύου, για να διαπιστώσουν αν στο μέλλον ο οργανισμός θα νοσήσει από κάποια θανατηφόρα νόσο. Βιοχημικοί ψάχνουν στον οργανισμό πειραματόζωων, αλλά και του ανθρώπου, για να βρουν ουσίες που προκαλούν ή απομακρύνουν το γήρας. Φαρμακευτικές εταιρείες παίζουν με την ιδέα χαπιών που προφυλάγουν από τη φθορά του χρόνου. Γιατροί και τεχνικοί διάφοροι μιλούν για ανανέωση ιστών ή αντικατάσταση γερασμένων ή σχετικά κατεστραμμένων ανθρώπινων οργάνων. ( Ήδη έχουν παράγει με 3D εκτυπωτή θυρεοειδή ποντικού και τον έχουν μεταμοσχεύσει σε ποντίκι –ακολουθεί η εκτύπωση… κι άλλων οργάνων). Τα βλαστοκύτταρα θα μπορούν να αντικαταστήσουν σημαντικά κύτταρα του σώματος, που για κάποια αιτία έχουν εξαφανιστεί, ενώ το μικροβίωμα (το σύνολο των μικροβίων) του εντέρου ανοίγει νέους δρόμους αντιμετώπισης ασθενειών που προάγουν το θάνατο. Σε βακτήρια ανακαλύφθηκαν ουσίες που εξουδετερώνουν τοξικά μόρια που οδηγούν τα κύτταρα στη φθορά. Ειδικοί της τεχνητής νοημοσύνης πειραματίζονται με τον ανθρώπινο εγκέφαλο και τη διασύνδεσή του με ηλεκτρονικά κυκλώματα ή και ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Ουσίες της διατροφής επιβεβαιώθηκαν -ή το αντίθετο- ως παράγοντες μακροζωίας. Τα νανορομπότ μπαίνουν στην ημερήσια διάταξη με στόχο να κυκλοφορούν στα ανθρώπινα αγγεία και να παίζουν το ρόλο του «επιδιορθωτή» ή του «καθαριστή» ή του «ρυθμιστή» κάποιων λειτουργιών. (Θα μπορούν για παράδειγμα να ενισχύουν την ανθρώπινη μνήμη ένα εκατομμύριο φορές ή να διαλύουν τα λιπίδια που φράζουν τα αγγεία).

Σημαντικό θετικό ρόλο φαίνεται πως παίζει ένα ένζυμο, η τελεομεράση. Τα χρωμοσώματα είναι οργανίδια στον πυρήνα των κυττάρων που αποτελούν τη βάση, για να «ακουμπήσουν» επάνω της τα γονίδια, κομμάτια δηλαδή του DNA, που περιέχουν τη γενετική πληροφορία για το πώς θα λειτουργήσει ο οργανισμός, αλλά και αυτός των απογόνων του. (Ο ανθρώπινος οργανισμός διαθέτει είκοσι τρία ζεύγη χρωματοσωμάτων). Αν φανταστεί κανείς ένα τυπικό ζεύγος χρωματοσωμάτων (υπάρχουν κι άλλα) σαν ένα Χ, τότε τα άκρα των δύο σκελών του Χ λέγονται τελομερή. (Πολύ παραστατικά περιγράφονται σαν το πλαστικό στα άκρα των κορδονιών). Τα τελομερή με το πέρασμα του χρόνου φθείρονται, παθαίνουν βλάβες κι αυτό έχει σχέση με τη γήρανση του κυττάρου, άρα και με το θάνατό του. Το ένζυμο τελεομεράση του οργανισμού διορθώνει τις βλάβες του χρωματοσώματος στα άκρα του, στα τελομερή, κι αυτό εμποδίζει τη γήρανση του κυττάρου.

Οι ροκ σταρ αυτής της μεγαλειώδους μάχης του ανθρώπινου γένους, της μητέρας όλων των μαχών της ανθρωπότητας, είναι οι Όμπρ(ε)ι ντε Γκρέι (Aubrey de Gray) και ο Ρέι(μοντ) Κούρτσβάιλ (Raymond Kurzweil).

O ντε Γκρέι γεννήθηκε στο Λονδίνο στα 1963, ξεκίνησε να σπουδάζει πληροφορική, παντρεύτηκε μία γενετίστρια είκοσι χρόνια μεγαλύτερή του, δηλώνει πολυγαμικός, τρέφει μια μακριά γενειάδα, δε φορά εσώρουχο, είναι διευθυντής ενός εργαστηρίου στην Καλιφόρνια και υπόσχεται να βρει το δρόμο για την αθανασία. Μέχρι τότε από πλούσιους χορηγούς θα εισρέει ένας πακτωλός εκατομμυρίων δολαρίων στο εργαστήριό του.

Ο Ρέι Κούρτσβάιλ γεννήθηκε στα 1948, έχει πάρει δεκαεννιά διδακτορικά και είναι πολυεπιστήμονας. Βραβεύτηκε με μια σημαντική εθνική διάκριση για το έργο του και διορίστηκε διευθυντής της Google. Ίδρυσε μια θυγατρική της εταιρεία, την Galiko, με στόχο να νικήσει το θάνατο. (Η Google λίγο αργότερα προσέλαβε διευθυντή σε ένα επενδυτικό ταμείο της έναν άλλο θιασώτη της αθανασίας, τον Μπιλ Μάρις, και χρηματοδοτεί προγράμματα έρευνας στην υγεία και ιδιαίτερα αυτά που έχουν σχέση με την παράταση της ζωής και τη μη-θνητότητα. Στο χορό μπήκε και ο συνιδρυτής της Pay Roll, Πίτερ Τίελ). Ο Κούρτσβάιλ έπαιρνε εκατόν πενήντα χάπια την ημέρα χρησιμοποιώντας έναν υπάλληλο ως διαχειριστή χαπιών -παλιότερα έπαιρνε περισσότερα, τώρα λίγο λιγότερα- θέλοντας να προφυλάξει το σώμα του, ώστε να προλάβει την ώρα -και να μην πεθάνει- που θα εμφανιστεί το μέσον για την παράταση της ζωής κι αργότερα η μη-θνητότητα.

Οι δυο τους πιστεύουν πως το 2050 όποιος είναι υγιής και μπορεί να αναλάβει τα έξοδα θα πλησιάσει τη μη-θνητότητα μέσα από την αλλαγή και την ανανέωση κάθε δέκα χρόνια τμημάτων του οργανισμού. Κάποιοι είναι λιγότερο αισιόδοξοι και τοποθετούν αυτήν την εξέλιξη στα 2100 ή στα 2200.

Φυσικά υπάρχουν σοβαροί επιστήμονες που υποστηρίζουν πως όλα αυτά είναι παραμύθια κι ο άνθρωπος δε θα μπορέσει ποτέ να ξεπεράσει τα εκατόν είκοσι χρόνια ζωής.