Γράφει ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης*
Ευρωπαϊκή Ένωση (European Union)
Με την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (European Union) μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ το 1993 και την ψήφιση του Κοινού Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς για τις Γλώσσες (Common European Framework of Reference) το 2001, ο Δυτικός Κόσμος αλλάζει όψη εισερχόμενος στον 21ο αιώνα. Σύσσωμη η Ε.Ε. βρίσκει καταφύγιο στο Κ.Ε.Π.Α.Γ. για τη διαμόρφωση μιας αποτελεσματικής ξενόγλωσσης εκπαιδευτικής πολιτικής. Η διασφάλιση της γλωσσικής πολυμορφίας προς επίτευξη διαπολιτισμικής συνύπαρξης αποτελεί πλέον αδιαπραγμάτευτη ανάγκη για τη βιωσιμότητα της Ε.Ε. Σύμφωνα όμως με τους υποστηρικτές της μονογλωσσίας, η καλύτερη λύση θα ήταν η κοινή συναινέσει όλων των κρατών θέσπιση μιας Lingua Franca, που θα αποτελεί κοινή γλώσσα για όλους τους λαούς ανεξαρτήτως πολιτισμικής ταυτότητας. Μπορεί να γίνεται λόγος για μονόγλωσσες κοινωνίες εντός και εκτός Ε.Ε. στον αιώνα που διανύουμε;
Η μονογλωσσία προοδευτικά εκλείπει. Τρανή απόδειξη είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου παρότι πολλοί πιστεύουν πως λόγω του Brexit δεν προάγεται όσο σε άλλα κράτη η ξενόγλωσση διδασκαλία, η πραγματικότητα διαφέρει. Συνιστά επιταγή του Υπουργείου Παιδείας της Μεγάλης Βρετανίας οι μαθητές των δημοσίων σχολείων να έρχονται σε επαφή καταρχήν με τουλάχιστον μια αρχαία, π.χ. την Αρχαία Ελληνική, και εν συνεχεία με τουλάχιστον μια σύγχρονη ξένη γλώσσα, π.χ. την Στάνταρτ Γερμανική (Standarddeutsch / Hochdeutsch). Επίσης, όσον αφορά τα ιδιωτικά εκπαιδευτικά κέντρα, οι ξένες γλώσσες είναι απαιτούμενες στα εισηγούμενα εκπαιδευτικά προγράμματα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής συνιστούν σημείο αντιλεγόμενο ως προς το αν είναι παράδειγμα μονογλωσσίας ή πολυγλωσσίας. Στην κοινή συνείδηση τείνουν μάλλον να θεωρούνται παράδειγμα μονογλωσσίας λόγω της Αγγλικής που ομιλείται περίπου στα 3/5 των πολιτειών, παρόλο που το σύνταγμα δεν την κατονομάζει ως επίσημη εθνική γλώσσα. Μολονότι καθεμία πολιτεία εφαρμόζει σε γενικές γραμμές τη δική της ξενόγλωσση πολιτική, όλες θέτουν κάποιους κοινούς διδακτικούς στόχους, όπως είναι η απόκτηση βασικών επικοινωνιακών δεξιοτήτων και η εξοικείωση με βασικά ήθη και έθιμα του λαού ή των λαών οι οποίοι ομιλούν τη γλώσσα-στόχο. Σημειωτέον ότι πολλές διαχρονικά μονόγλωσσες κοινωνίες, όπως εκείνες της Αφρικής, είναι τέτοιες όχι από επιλογή, αλλά λόγω οικονομικής δυσπραγίας που συνεπάγεται γενικευμένη εξαθλίωση.
Πολυγλωσσία στην Ευρώπη
Με τη μετανάστευση και την προσφυγιά στην Ευρώπη σε έξαρση, η πολυγλωσσία είναι φυσικό επακόλουθο. Ας μην ξεχνάμε ότι οι εθνικές οικονομίες της Ευρώπης έχουν σημαντική στήριξη από τα προγράμματα πολυγλωσσίας και πολυπολιτισμικότητας, όπως είναι το Πρόγραμμα Κινητικότητας Φοιτητών ERASMUS+ και η Ευρωπαϊκή Πανεπιστημιακή Συμμαχία, ευρύτερα γνωστή ως EPICUR. Χώρια οι φόροι που αποδίδονται στα κράτη από τις αμοιβές των ξενόγλωσσων εκπαιδευτικών.
Η πολυγλωσσία δεν απειλεί την πολιτισμική ταυτότητα των κρατών-μελών της Ε.Ε. Τουναντίον, την εμπλουτίζει και την αναδεικνύει. Μέσα σε μια πολυπολιτισμική Ε.Ε. με ακράδαντη πίστη στην ειρηνική συνύπαρξη των εθνών, κανένα κράτος-μέλος δεν καλείται να απαρνηθεί τις αξίες του. Τα ανθρώπινα δικαιώματα προστατεύονται ρητά από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που υπεγράφη από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 1950. Μπορούμε και οφείλουμε να αξιοποιήσουμε την πολυγλωσσία για να διαμορφώσουμε την Ευρώπη που μας αξίζει: μια Ευρώπη φιλελεύθερη, ρηξικέλευθη και προοδευτική.
Θα παρομοίαζα τη μονογλωσσία και την πολυγλωσσία με ένα αεροδρόμιο και ένα αεροπλάνο αντιστοίχως. Ας ορίσουμε το αεροδρόμιο της μονογλωσσίας ως αρχική αφετηρία μας. Έξω από το αεροδρόμιο είναι ο μικρόκοσμός μας, όλα όσα ήδη γνωρίζουμε, ενώ μέσα στο αεροδρόμιο βρίσκεται σταθμευμένο ένα αεροπλάνο, εκείνο της πολυγλωσσίας, το οποίο πρόκειται προσεχώς να αναχωρήσει με προορισμό το άγνωστο, το καινούργιο.
Έχουμε τις εξής επιλογές: είτε να βγούμε από το αεροδρόμιο της μονογλωσσίας και να παραμείνουμε σε όσα μας είναι οικεία και αποτελούν τη ζώνη άνεσής μας είτε να επιβιβαστούμε στο αεροπλάνο της πολυγλωσσίας με διαβατήριο τις γλώσσες και να εκκινήσουμε για νέες συναρπαστικές περιπέτειες που θα διευρύνουν τους πνευματικούς ορίζοντές μας! The choice is ours to make!
*Ο Παναγιώτης Γρηγοριάδης διδάσκει Γερμανικά ως ξένη γλώσσα (Deutsch als Fremdsprache) και είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στη Νευρογλωσσολογία (MSc in Neurolinguistics
