Ο Αρχαιολόγος, Ιστορικός Τέχνης και Content Director Γεώργιος Ορφανίδης απαντάει στις ερωτήσεις της δημοσιογραφικής ομάδας του polismagazino.gr
“…Επιτυχία για εμένα είναι αυτό που κάνεις να τύχει αναγνωρίσεως από το γενικό-φιλοθεάμον κοινό, και από τους ανθρώπους του χώρου που έχουν προσωπικότητα, άποψη και στυλ, που πραγματικά γνωρίζουν από τέχνη, ήτοι σέβονται τον άνθρωπο, το ωραίο, ό,τι το αξιοσημείωτο“
Πόσο σύνηθες είναι ένας ιστορικός τέχνης να είναι παράλληλα και ζωγράφος; Ομολογώ ότι, αφενός, δεν είναι σύνηθες, αφετέρου, είναι καλύτερα που αυτές οι δύο πολυεπίπεδες ιδιότητες δεν αντιστοιχούν σε ένα πρόσωπο, εκτός εξαιρέσεων. Ο συγκερασμός των δύο υπό το πρίσμα της μίας-στατικής, επομένως και λιγότερο πολυπρισματικής, ματιάς μάλλον δε θα έφερνε τα επιθυμητά αποτελέσματα κατά και τη διάρκεια αλλά και μετά το πέρας της καλλιτεχνικής παραγωγής.
Επιβιώνει η τέχνη σήμερα, στην παραπέουσα κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα; Η τέχνη επιβιώνει, και θα συνεχίσει να επιβιώνει, διότι η πολιτισμική παραγωγή αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της πνευματικής εξέλιξης του ανθρώπου. Αυτό είναι γνωστό από τις διάφορες θεωρίες της Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας. Ωστόσο, η λέξη, ή μάλλον οι δηλώσεις και οι συν-δηλώσεις που ενυπάρχουν σε αυτήν με ανησυχούν προσωπικά. Με άλλα λόγια, προσωπικά δεν με καλύπτει η έννοια του «επιβιώνω». Η τέχνη δεν πρέπει να φτάνει σε αυτήν την ποταπή κατάσταση, ψάχνοντας τρόπους επιβίωσης, εντός ενός συνόλου που αιμορραγεί όχι μόνο λόγω κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων, αλλά και ηθικών. Η τέχνη διδάσκει ήθος. Ίσως αυτό να σας ακούγεται κάπως – έως και πολύ – τετριμμένο. Όμως, πιστέψτε με. Είναι πέρα για πέρα αληθές. Έστω και ένα μόνο μήνυμα να συγκρατούσαμε από μία παράσταση, μια βιβλιοπαρουσίαση, μια εικαστική έκθεση… θα βλέπαμε τον κόσμο – τολμώ να πω – εναλλακτικά. Η τέχνη, λοιπόν, είναι το αντίδοτο στην παρακμή αυτού του τόπου, τουλάχιστον μιλώντας για το φάσμα της κοινωνικής και ηθικής πτώσης. Επομένως, εάν η τέχνη μόνον επιβιώνει σήμερα, το ίδιο και αύριο, τότε κάτι μετά βεβαιότητος πηγαίνει λάθος. Με πικραίνει αυτή η ερώτηση, με πικραίνει πολύ, γιατί σε ένα δεύτερο επίπεδο σκέψης-ανάλυσης σκέφτομαι και διάφορα άλλα… Σας μίλησα πριν για το ότι η τέχνη σώζει. Ποια είναι, μολαταύτα, αυτή η τέχνη; Διότι, εγώ ομιλώ για πραγματική τέχνη, όχι για πληρωμένα καλλιτεχνικά απότοκα κλειστών «ομάδων» που κομίζουν γλαύκας εις Αθήνας, διδάσκοντας το ακριβώς αντίθετο: την ανηθικότητα, ή ακόμα χειρότερα την ηθικοπλασία.
Αρκεί «το ταλέντο» ως εφόδιο για την επιτυχία ενός ζωγράφου; Αναλόγως με το τι ορίζουμε ως επιτυχία. Θα σας απαντήσω πολύ ρομαντικά, εκτός και αν με ιντριγκάρετε. Λοιπόν, ναι, αρκεί.
Τί σημαίνει για εσάς η λέξη επιτυχία; Χαίρομαι που αποκωδικοποιήσατε αμέσως και πλήρως το κρυφό μου μήνυμα. Σήμερα, επιτυχία θεωρούμε τη λάμψη, λαϊκιστί το σταριλίκι. Σήμερα, επιτυχία θεωρείται αν σε προωθήσουν τα κοσμικά περιοδικά, αν έρθει ο «χ», «ψ» επώνυμος (ακόμα και αν είναι παντελώς άσχετος με τα της τέχνης) στα εγκαίνια της έκθεσής σου, κλπ. κλπ…. θλίβομαι και μόνο στην απαρίθμησή τους, επομένως και τη σταματώ. Παράλληλα να προσθέσω ότι, σήμερα, μάλλον το να πουλήσεις λογίζεται ως μικρότερη επιτυχία, καθώς οι περισσότεροι ικανοποιούν τη ματαιοδοξία τους με το να αγγίζουν κάτι από αυτήν την πρόσκαιρη λάμψη. Όλο αυτό μοιάζει με κινούμενη άμμο: όσο κινείσαι μανιωδώς, τόσο σε τραβάει προς τα κάτω. Προσωπικά, δεν ενστερνίζομαι τίποτα από αυτά. Επιτυχία για μένα είναι αυτό που κάνεις να τύχει αναγνωρίσεως από το γενικό-φιλοθεάμον κοινό, και από τους ανθρώπους του χώρου που έχουν προσωπικότητα, άποψη και στυλ, που πραγματικά γνωρίζουν από τέχνη, ήτοι σέβονται τον άνθρωπο, το ωραίο, ό,τι το αξιοσημείωτο. Και για να πούμε και το άλλο… αν κερδίσεις αυτό το «μπράβο», ασφαλώς θα έχεις και πωλήσεις. Γιατί, ναι, οι πωλήσεις, ψέματα δε θα σας πω, για εμένα ανήκουν στη σφαίρα της επιτυχίας. Είναι μια έμπρακτη δικαίωση του μόχθου που καταβλήθηκε. Όλη αυτήν την απάντηση κρατήστε την, παρακαλώ, ως συμπλήρωμα και άλλων απαντήσεων αυτής της πολύ ωραίας συζήτησης που κάνουμε.
Υπάρχει σήμερα αγοραστικό – επενδυτικό ενδιαφέρον στο χώρο της τέχνης; Στην Ελλάδα; Μα δε βλέπετε ότι δεν υπάρχει όραμα, επιχειρηματικότητα επί των τεχνών, και θάρρος για να αποκαλέσουμε το καθετί με το όνομά του. Επομένως, δεν υπάρχει (σοβαρό) αγοραστικό – επενδυτικό ενδιαφέρον. Θα σας πω μόνο μερικές εξαιρέσεις, και έπειτα θα σας προσκαλέσω, εάν το επιθυμείτε, να κάνουμε μια άλλη συνέντευξη μόνο για αυτό που θα σας πω ευθύς αμέσως, μάλιστα εάν είναι εφικτό να την πραγματοποιήσουμε in situ. Σε αυτές τις εξαιρέσεις, λοιπόν, υπάγονται οι μονάδες φιλοξενίας ανά την Ελλάδα, και κυρίως, στη νησιωτική Ελλάδα, οι κατασκευαστικές εταιρείες, οι εταιρείες διακόσμησης, οι μεγάλοι αντικέρερ και κολλεκτέρ των χωρών/πόλεων που αυτήν τη στιγμή που μιλάμε παράγουν πρωτότυπη τέχνη. Το γιατί; Ελάτε – ξαναλέω – παρακαλώ να σας δείξω-εξηγήσω από κοντά το γιατί. Ας το κάνουμε και σαν ένα είδος ντοκιμαντέρ. Θα έχουμε να συζητήσουμε πολλά, χωρίς στρογγυλέματα, με αποδείξεις. Εκεί, ναι, μιλάμε για το είδος του ενδιαφέροντος που θίξατε.
Μπορεί κάποιος ζωγράφος να επιβιώσει από τις πωλήσεις των έργων του; Όχι. Κατά κανόνα τουλάχιστον, δε μπορεί. Δυστυχώς.
Οι gallery προωθούν αξιόλογους ή εμπορικούς ζωγράφους; Αναλόγως τη gallery. Νομίζω ότι καταλαβαίνετε τι θέλω να πω. Ο tempora ο mores, το συμφέρον και το προ-κέρδος, συντηρούν το εμπορικό, τις περισσότερες φορές. Χαίρομαι, όμως, τόσο πολύ που υπάρχουν ακόμα galleries, οι οποίες πρεσβεύουν το καλαίσθητο, το γνήσιο.
Υπάρχει «ξέπλυμα» χρήματος στην αγορά της τέχνης; Αν και δε το γνωρίζω εκ των έσω, εικάζω ότι ναι, υπάρχει.
Η εμπορική αξία ενός έργου είθισται να αυξάνεται μετά θάνατον του καλλιτέχνη. Μύθος ή πραγματικότητά; Αυτό συνέβαινε κατά κύριο λόγο παλαιότερα. Πλέον, οι παράγοντες που αυξάνουν την εμπορική αξία ενός έργου είναι άλλοι, τελείως διαφορετικοί. Μπορώ να σας πω, μάλιστα, ότι ορισμένες φορές ο θάνατος του καλλιτέχνη λειτουργεί ανασταλτικά. Ζούμε έναν άλλον μεσαίωνα, υπό την έννοια του performance. Όλος ο μεσαίωνας, ανατολικός και δυτικός, είναι μια παράσταση, δομημένος ανθρωπολογικά στη «λογική του θεάτρου». Επομένως, κυριαρχούσε η πρωσοπολατρεία. Εε, και τώρα που ζούμε ένα δεύτερο μεσαίωνα, κυριαρχεί η προσωπολατρεία. Κοινώς, εάν έχεις αποβιώσει ποιος θα βγάλει μαζί σου την πολυπόθητη selfie;
Με ποιο σκεπτικό θα συμβουλεύατε έναν αγοραστή να αποκτήσει ένα πίνακα; Της προσωπικής του αρεσκείας. Τώρα, αν μιλάμε για αγοραστή που θέλει να αποκτήσει ένα έργο τέχνης για επαγγελματικούς λόγους, εκεί θα έλεγα να χαλιναγωγήσει τον αυθορμητισμό του επί του επιλέγειν, και να σκεφτεί τι αρμόζει και τι όχι αναφορικά με την περίπτωσή του. Έχω δει, δυστυχώς, πολλά τραγελαφικά.
Στην ευρύτερη αγορά κυκλοφορούν πολλά πλαστά έργα αναγνωρίσιμων ζωγράφων. Πως μπορεί ο αγοραστής να είναι σίγουρος για την αυθεντικότητα του έργου; Κάθε αγοραστής – μικρός ή μεγάλος – οφείλει να ζητάει τα απαραίτητα διαπιστευτήρια πριν την αγορά ενός έργου τέχνης. Τόσο απλό, όμως, και τόσο σύνθετο στην Ελλάδα.
Δίνεται σήμερα η δυνατότητα σε νέους ζωγράφους να προβληθούν και να αναδείξουν το ταλέντο τους και τη δουλειά τους; Άλλοτε ναι, και άλλοτε όχι. Συνήθως γίνεται μία ωραιότατη αφαίμαξη με ενέχυρο τα όνειρα των νέων καλλιτεχνών. Λυπάμαι πολύ, πάρα πολύ. Έχω βρεθεί στη μέση τέτοιων σκηνικών, και προσωπικά αποχώρησα. Δε μπορώ να βλέπω τέτοιες – ας πω επιεικώς – παρωδίες να εκτυλίσσονται έμπροσθέν μου. Οι νέοι είναι το μέλλον αυτού του τόπου. Γιατί τέτοιο μακελειό;
Είστε ικανοποιημένος από την ευρύτερη κρατική προβολή των καλλιτεχνών μέσω των διαφόρων πολιτιστικών δράσεων; Όχι. Απλά και λιτά, σας απαντώ με αυτήν την, εξαιρετικά, κακόηχη λέξη της ελληνικής γλωσσας, ακριβώς επειδή προσωπικά δεν είμαι. Θέλετε να σας πω ιδέες; Θέλετε να σας πω τι πάει λάθος κατά τη δική μου ταπεινή γνώμη; Αν ναι, ελάτε να τα ξαναπούμε μιλώντας επί παραδειγμάτων, ακόμα και προσωπικών. Ελάτε και θα βγάλετε πραγματικούς λαγούς, και όχι σαν κάποιους άλλους που βγάζουν λαγούς μέσα από καπέλα, ήτοι από εκεί που δεν υπάρχουν. Τι να σας πρωτοπώ; Για τα διάφορα φεστιβάλ πολιτισμού που βλέπω να διεξάγονται κατά καιρούς και δεν ξέρω αν πρέπει πρώτα από όλα να γελάσω ή να κλάψω; Για δήθεν απαντήσεις που περιμένουμε από δημόσιους φορείς εγώ και άλλοι συνάδελφοί μου με όραμα και περίσσια διάθεση για δημιουργία; Για φακέλους με άριστα τεκμηριωμένες προτάσεις που καταλήγουν στον κάλαθο των αχρηστών από ζήλια και φόβο; Και ποιος χάνει; Αυτός ο τόπος.
Ο Γεώργιος Ορφανίδης είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ του ΑΠΘ – σε συνεργασία (συνεπίβλεψη) με το Πανεπιστήμιο της Τουλούζης ΙΙ, Αρχαιολόγος & Ιστορικός Τέχνης και Content Director σε πολιτιστικά δρώμενα. Συμμετέχει σε ακαδημαϊκά συνέδρια και δημοσιεύει μελέτες σε Περιοδικά, Συλλογικούς Τόμους, Πρακτικά Συνεδρίων, κ.ά. Αρθρογραφεί στον εγχώριο Τύπο, ενώ ασχολείται και με την αρχισυνταξία. Είναι μέλος επιστημονικών και εκπαιδευτικών φορέων ελληνικού και διεθνούς βεληνεκούς.
