Γράφει ο Τραϊκούδης Χρήστος. Οικονομολόγος, προϊστάμενος εμπορικού τμήματος Α’ υλών εταιρείας ανακύκλωσης, Msc in politics & economics in S.E and Eastern Europe, UoM
Συμβολή της αιολικής ενέργειας στη μείωση άνθρακα
- Η αιολική ενέργεια δεν παράγει CO₂ κατά τη λειτουργία της.
- Το αποτύπωμα άνθρακα προκύπτει μόνο από την παραγωγή, εγκατάσταση και συντήρηση.
- Εκτιμήσεις:
- Αιολική: ~10–12 g CO₂/kWh
- Πυρηνική: ~12–15 g CO₂/kWh
- Φωτοβολταϊκά: ~40–50 g CO₂/kWh
- Φυσικό αέριο: ~450 g CO₂/kWh
- Λιγνίτης/άνθρακας: ~900–1.000 g CO₂/kWh
- Έτσι, η αιολική συμβάλλει δραστικά στη μείωση εκπομπών, ειδικά όταν αντικαθιστά λιγνίτη ή πετρέλαιο.
Γιατί αιολική και πυρηνική έχουν το μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα
- Αιολική: Δεν χρειάζεται καύσιμα, μόνο αρχική κατασκευή και συντήρηση. Ο άνεμος είναι δωρεάν, και οι εκπομπές μετά την εγκατάσταση είναι σχεδόν μηδενικές.
- Πυρηνική: Παρά την πολυπλοκότητα κατασκευής, η πυρηνική σχάση δεν εκπέμπει CO₂ κατά την παραγωγή ηλεκτρισμού. Οι έμμεσες εκπομπές σχετίζονται με εξόρυξη ουρανίου και κατασκευή εγκαταστάσεων, αλλά παραμένουν χαμηλές.
- Σε αντίθεση, οι ορυκτές πηγές καίνε καύσιμο συνεχώς, οπότε το αποτύπωμα τους πολλαπλασιάζεται.
Σύγκριση πυρηνικής ενέργειας με ορυκτά καύσιμα
- Για να παραχθεί ηλεκτρισμός με άνθρακα ή πετρέλαιο, καίμε το καύσιμο, και παράγεται CO₂ (κύριο αέριο του θερμοκηπίου).
- Για να παραχθεί ηλεκτρισμός με ουράνιο (U-235) δεν υπάρχει καύση άνθρακα/υδρογόνου και δεν παράγεται CO₂ κατά τη λειτουργία του αντιδραστήρα.
Δηλαδή: Η σχάση δεν εκπέμπει CO₂
Ενδεικτικά νούμερα
- 1 κιλό U-235 → ενέργεια ~ ίση με 3.000.000 κιλά άνθρακα.
- Αν καίγαμε αυτά τα 3 εκατομμύρια κιλά άνθρακα, θα εκλύονταν περίπου 8–9 εκατομμύρια κιλά CO₂ στην ατμόσφαιρα.
- Αντίθετα, το 1 κιλό U-235 → δίνει όλη αυτή την ενέργεια χωρίς CO₂ (εκτός από τις έμμεσες εκπομπές κατασκευής/μεταφοράς).
Γιατί θεωρείται «πράσινη» ενέργεια
- Μηδενικές άμεσες εκπομπές CO₂ κατά την παραγωγή ηλεκτρισμού.
- Υψηλή ενεργειακή πυκνότητα: χρειάζεται πολύ λιγότερο καύσιμο σε σχέση με τα ορυκτά.
- Σταθερή παραγωγή (όχι εξάρτηση από ήλιο/άνεμο) → μπορεί να υποστηρίξει ανανεώσιμες πηγές.
- Μείωση εξάρτησης από άνθρακα/πετρέλαιο → περιορίζει την ατμοσφαιρική ρύπανση και το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Το «αλλά…»
- Παράγει ραδιενεργά απόβλητα, τα οποία χρειάζονται ειδική διαχείριση (αναφέρθηκα σε προηγούμενο κείμενο μου).
- Υπάρχει κίνδυνος ατυχημάτων (π.χ. Τσερνόμπιλ, Φουκουσίμα).
- Υψηλό κόστος κατασκευής αντιδραστήρων.
Συμπέρασμα: Η πυρηνική ενέργεια έχει τεράστια συνεισφορά στη μείωση του CO₂, γιατί παράγει πολύ ηλεκτρισμό χωρίς να καίει ορυκτά καύσιμα.
Το δίλημμα είναι αν τα οφέλη στο κλίμα υπερτερούν των κινδύνων διαχείρισης αποβλήτων & ατυχημάτων.
Ανακύκλωση ανεμογεννητριών – Προβλήματα
- Διάρκεια ζωής: Οι ανεμογεννήτριες έχουν διάρκεια ζωής περίπου 20–25 χρόνια. Στη συνέχεια πρέπει να αποσυναρμολογηθούν ή να αναβαθμιστούν.
- Μέταλλα και σκυρόδεμα: Ο πύργος και τα θεμέλια είναι κυρίως από χάλυβα και μπετόν, που μπορούν σχετικά εύκολα να ανακυκλωθούν.
- Πτερύγια (blades): Το μεγαλύτερο πρόβλημα. Κατασκευάζονται από σύνθετα υλικά (ίνες γυαλιού ή άνθρακα με εποξικές ρητίνες). Αυτά τα υλικά είναι πολύ ανθεκτικά, αλλά δύσκολα ανακυκλώσιμα, γιατί δεν λιώνουν όπως τα μέταλλα ή τα θερμοπλαστικά. Έτσι συχνά καταλήγουν σε χώρους υγειονομικής ταφής ή καύσης.
- Επικίνδυνα υλικά: Δεν υπάρχουν έντονα τοξικά υλικά σε μια σύγχρονη ανεμογεννήτρια (σε αντίθεση με π.χ. μπαταρίες). Το ζήτημα είναι κυρίως η διαχείριση των ρητινών και ινών των πτερυγίων, που κατά την καύση απελευθερώνουν ρύπους.
Πρακτικές στο εξωτερικό
- Ευρώπη:
- Η Δανία και η Γερμανία έχουν προγράμματα κοπής των πτερυγίων σε κομμάτια και χρήσης τους ως καύσιμο σε τσιμεντοβιομηχανίες.
- Πειραματίζονται με μηχανική ανακύκλωση (θρυμματισμός και χρήση σε δομικά υλικά).
- Νέες εταιρείες αναπτύσσουν χημικές μεθόδους διάλυσης ρητινών ώστε να επαναχρησιμοποιούνται οι ίνες.
- ΗΠΑ: Υπάρχουν παραδείγματα όπου τα παλιά πτερύγια χρησιμοποιούνται ως δομικά στοιχεία σε γέφυρες ή άλλες κατασκευές.
- Μελλοντική τάση: Ανάπτυξη ανακυκλώσιμων ρητινών ώστε τα πτερύγια νέας γενιάς να μπορούν να διασπαστούν πιο εύκολα.
Η Ελλάδα διαθέτει πλούσιο αιολικό δυναμικό, ιδιαίτερα σε νησιά και ορεινές περιοχές, γεγονός που καθιστά την αιολική ενέργεια έναν από τους βασικούς πυλώνες για την απανθρακοποίηση του ενεργειακού συστήματος. Η λειτουργία των ανεμογεννητριών είναι σχεδόν μηδενικών εκπομπών, με αποτέλεσμα να συμβάλλουν αποφασιστικά στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, αντικαθιστώντας ρυπογόνες μορφές παραγωγής όπως ο λιγνίτης και το πετρέλαιο. Ωστόσο, καθώς οι πρώτες γενιές ανεμογεννητριών πλησιάζουν στο τέλος της ζωής τους, ανακύπτει το ζήτημα της διαχείρισης και ανακύκλωσης των υλικών τους. Ειδικά τα πτερύγια, που αποτελούνται από σύνθετα υλικά δύσκολα ανακυκλώσιμα, απαιτούν ένα εξειδικευμένο σύστημα συλλογής, επεξεργασίας και επαναχρησιμοποίησης. Η ανάπτυξη μιας τέτοιας υποδομής στην Ελλάδα θα εξασφαλίσει την περιβαλλοντική βιωσιμότητα της αιολικής ενέργειας, θα μειώσει τα απόβλητα και θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για την κυκλική οικονομία.
Οι μικροί αρθρωτοί πυρηνικοί αντιδραστήρες (SMRs) αποτελούν μια νέα τεχνολογία που υπόσχεται ασφαλέστερη και πιο ευέλικτη παραγωγή ενέργειας με πολύ χαμηλό αποτύπωμα άνθρακα. Σε διεθνές επίπεδο προωθούνται ως συμπλήρωμα στις ανανεώσιμες πηγές, με δυνατότητα σταθερής παροχής ενέργειας ανεξάρτητα από τις καιρικές συνθήκες. Παρότι η επιστήμη και η τεχνολογία προχωρούν ραγδαία, στην Ελλάδα η συζήτηση για την ανάπτυξή τους συναντά σημαντικά κοινωνικά εμπόδια. Η ιστορική καχυποψία απέναντι στην πυρηνική ενέργεια, οι φόβοι για την ασφάλεια και τη διαχείριση των πυρηνικών αποβλήτων, αλλά και η μνήμη μεγάλων ατυχημάτων όπως το Τσέρνομπιλ και η Φουκουσίμα, καθιστούν δύσκολη την κοινωνική αποδοχή. Έτσι, ενώ οι SMRs μπορεί να έχουν τεχνολογικές δυνατότητες, η πολιτική και κοινωνική διάσταση παραμένει καθοριστική για το αν μπορούν να ενταχθούν στο ελληνικό ενεργειακό μείγμα.
