Συνέντευξη στη Μαίρη Γκαζιάνη*
Ο Χρήστος Ι. Κεραμίδης γεννήθηκε στην Καβάλα, στην όμορφη χερσόνησο του συνοικισμού της Παναγίας, στην οποία συχνά «επιστρέφει» και αναφέρεται. Οι γονείς του ήταν πρόσφυγες από τον Πόντο. Έχασε τον πατέρα του στην πολύ μικρή ηλικία των πέντε ετών, γεγονός που τον σημάδεψε στη μετέπειτα ζωή του. Τελείωσε την Αριστοτέλειο Σχολή Υπομηχανικών Θεσσαλονίκης. Από το 1975 ζει μόνιμα στην Καβάλα. Εργάστηκε στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα με την ιδιότητα του μελετητή και επιβλέποντα μηχανικού.
Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα το 1995 με την ποιητική συλλογή Ταξιδευτές. Έχει γράψει κυρίως ποίηση. Ποιήματα αλλά και πεζά κείμενά του έχουν, κατά καιρούς, δημοσιευθεί σε εφημερίδες, περιοδικά και ανθολογίες.
ΜΑΙΡΗ ΓΚΑΖΙΑΝΗ: Είστε ποιητής. Μιλήστε μας για τον άνθρωπο Χρήστο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΕΡΑΜΙΔΗΣ: Γεννήθηκα στην πόλη της Καβάλας ανάμεσα στα παλιά τούρκικα σπίτια των προσφύγων… τα ανταλλάξιμα. Ένα από αυτά ήταν του πατέρα μου, που το επισκεύασε με το αίμα του. Αλάνες, στενά λιθόστρωτα, ταβερνεία, μπακάλικα, υποδηματοποιία, παιδιά ξυπόλητα στους δρόμους. Ένα από τα παιδιά αυτά ήμουν κι εγώ. Ορφανός από πατέρα στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών. Κανείς δεν ενδιαφερόταν για μένα. Μεγάλωσα στα ακραία όρια μιας επικίνδυνης ελευθερίας. Βρήκα όμως κουράγιο και πάτησα τα πόδια μου στη γη. Τα παλληκάρια της γειτονιάς χτυπιόντουσαν στα καφενεία και μετά αγκαλιάζονταν για να συνεχίσουν το χαρτοπαίγνιο. Σύννεφα ροδόχροα άγγιζαν τις βουνοκορφές και γαλήνευαν τα πονεμένα βλέμματα. Τα φούλια και οι βασιλικοί χάριζαν το άρωμά τους στις αυλές• τραγούδια ακούγονταν και καρδιοχτύπια. Ένας κόσμος χαμένος στο όνειρο και φτωχός, όπως τα ρούχα μας που ποτέ δεν ήτανε καινούργια.
Μ.Γ.: Πότε αρχίσατε ν’ ανακαλύπτετε την ποιητική σας φλέβα;
Χ.Κ.: Από μικρό παιδί. Τα καλοκαίρια, καθισμένος σ’ ένα θαλάσσιο βράχο, στο Μονόπετρο, λίγο μακρύτερα από τον Φάρο της γειτονιάς μου, επαναλάμβανα μέσα μου κάποια ποιήματα του Σεφέρη και Ελύτη που δεν τα καταλάβαινα, αλλά μου άρεσε η εσωτερική τους μουσικότητα. Κρατούσα κι ένα μικρό ημερολόγιο, σημειώνοντας όσα μου έκαναν εντύπωση στο πέρασμα της μέρας. Έγραφα και ερωτικά κείμενα που με ξάφνιαζαν. Δεν πίστευα πως τα έγραφα εγώ. Το μεγάλο λάθος μου ήταν ότι δεν τα φύλαξα. Πολύ αργότερα, το 1995, άρχισα να δημοσιεύω σε τοπικές εφημερίδες και έντυπα περιοδικά.
Μ.Γ.: Πρόσφατα κυκλοφόρησε η ποιητική σας συλλογή με τίτλο «Βόρεια ακρωτήρια». Ποιον συμβολισμό κρύβει ο τίτλος;
Χ.Κ.: Στα ποιήματα, όπως και στον κινηματογράφο, πολλές φορές περνούν εικόνες που εκφράζουν το ισοδύναμο ενός κόσμου που δεν ζήσαμε ποτέ. Αγαπώ τις εικόνες. Η φωτογραφία του εξωφύλλου όπως και το μικρό αυτό ποίημα, που καταθέτω, τα λένε όλα. Τα βαριά σύννεφα της επερχόμενης θύελλας, πάνω από τη χερσόνησο όπου έζησα τα ανέμελα παιδικά μου χρόνια, προμηνούν όλα όσα έρχονται σήμερα, ανεξάρτητα από τη θέλησή μας και χαλάνε τη ζωή. Ήθελα, ακόμη, μέσα από αυτή τη συνομιλία μας, να ευχαριστήσω τις ιστορικές εκδόσεις του Κέδρου για την εξαίρετη εμφάνιση και επιμέλεια του βιβλίου μου.
Βόρεια ακρωτήρια
Χαμήλωσε η ψυχή μου
όπως εκείνα τα σύννεφα,
που βλέπω να κατεβαίνουν
απειλητικά
στα μακρινά
βόρεια ακρωτήρια.
Μ.Γ.: Τι είδους ποίηση αφορά;
Χ.Κ.: Τα ποιήματα του βιβλίου «Βόρεια ακρωτήρια», όπως και όσα έχω γράψει δεν υπακούν στις βασικές αρχές ποιητικών κινημάτων. Βγαίνουν μέσα από την ψυχή. Ας δώσει ο καθένας όποιον χαρακτηρισμό θέλει.
Μ.Γ.: Ποια συναισθήματα επικρατούν στις σελίδες του;
Χ.Κ.: Εδώ, θα έπρεπε να ρωτήσω τους αναγνώστες. Με ενδιαφέρει τί αισθάνθηκαν, διαβάζοντας το βιβλίο μου. Συνήθως οι απαντήσεις είναι ενθαρρυντικές. Είναι πολύ σημαντικό να χαρίζεις μικρά, όμορφα ταξίδια.
Μ.Γ.: Τι είναι για εσάς η ποίηση και πως την ορίζετε;
Χ.Κ.: Δεν υπάρχει ορισμός. Ποίηση είναι η προσευχή που αγγίζει τον προορισμό της … το παραμιλητό … οι ψίθυροι στη νύχτα!
Μ.Γ.: Από πού αντλείτε την έμπνευση;
X.K. Από βιβλία με υψηλό θεματικό και λογοτεχνικό ενδιαφέρον, αλλά και από απλές καθημερινές εικόνες της ζωής, που καταγράφτηκαν βαθιά μέσα μου.
Μ.Γ.: Η ποίηση έχει αφετηρία το συναίσθημα ή τη λογική;
Χ.Κ.: Η αληθινή ποίηση κινείται ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους, τους οποίους και συναιρεί. Η ασύνειδη—ενίοτε— εκφορά συναισθημάτων, αλλά και η φωνή τής βιωματικής αλήθειας δεν πρέπει να αντιμάχονται. Από διαφορετικούς δρόμους οδηγούν την ποιητική πράξη και την καθιστούν μοναδική.
Μ.Γ.: Ανάμεσα στα ποιήματα υπάρχουν μικρά πεζά. Αφορούν βιογραφικές ιστορίες;
Χ.Κ.: Είναι αφηγήματα ελαχίστου πνοής, αλλά αληθινά. Έχουν κι αυτά μια εσωτερική μουσικότητα από την οποία δεν μπορώ να ξεφύγω. Πάντα θα με ακολουθεί.
Μ.Γ.: Υπήρξε κάποιος άνθρωπος που σας ενθάρρυνε στα πρώτα σας συγγραφικά βήματα;
Χ.Κ.: Ο συμπολίτης μου φιλόλογος και ποιητής, Χρήστος Τσελεπής. Δημοσίευσα, το 1995, σε μια τοπική εφημερίδα της Καβάλας το ποίημα «Επιστροφή στα χαμένα οράματα». Ζήτησε να με συναντήσει και με προέτρεψε να συνεχίσω, αναλαμβάνοντας μαζί με τη ποιήτρια και φιλόλογο, Μαρία Σαββίδου, την επιμέλεια των πρώτων ποιητικών μου συλλογών.
Μ.Γ.: Τι είναι αυτό που δεν αντέχετε ως άνθρωπος ή/και ως συγγραφέας;
Χ.Κ.: Την αδικαιολόγητη κακία κάποιων ανθρώπων και την υποκριτική αδιαφορία τους.
Μ.Γ.: Πως προέκυψε ο χαρακτηρισμός «ποιητής του καπνού»;
Χ.Κ.: Το Καπνικό ζήτημα αφορούσε πολλές δραστηριότητες της πόλης, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές από τις αρχές ακόμα του εικοστού αιώνα. Μέσα σε αυτές υπάρχει και η ποιητική δημιουργία συμπολιτών, στους οποίους συμπεριλαμβάνομαι από πρακτικά επιστημονικού συνεδρίου. Αναφέρομαι με συμπληρωματικό τρόπο στο πεδίο της έρευνας πάνω στο ζήτημα αυτό. Η επιλογή του ποιήματος Χαμένες μουσικές, που αναφερόταν στην μεγάλη πυρκαγιά του περιαστικού δάσους της πόλης, το 1985, οδήγησε στον χαρακτηρισμό αυτό. Η αναφορά ήταν για μένα ιδιαίτερα τιμητική. Αισθάνομαι μεγάλη συγκίνηση, όταν κάποιο ποίημα μου εγγράφεται στην μεγάλη και αγωνιστική ιστορία αυτής της πόλης.
Μ.Γ.: Υπάρχει κάποιο βιβλίο που σας επηρέασε ως άνθρωπο ή ως συγγραφέα και ποιο είναι αυτό;
Χ.Κ.: Είναι το «Κάτω από το ηφαίστειο», του Μάλκολμ Λόουρι. Τα λέει όλα. Δεν διαβάζεται μία μόνο φορά.
Μ.Γ.: Οι κριτικές παίζουν ή δεν παίζουν ρόλο στην πορεία ενός βιβλίου και γιατί;
Χ.Κ.: Σίγουρα παίζουν ρόλο και μάλιστα σοβαρό. Οι κριτικοί του λόγου, λειτουργώντας σε ανώτερα επίπεδα πρόσληψης και ευαισθησίας, επισημαίνουν τις αδυναμίες αλλά και τις αρετές ενός πονήματος. Σε βοηθούν να γίνεις καλύτερος. Αν όμως οι κριτικές αφορούν καθαρά τις προσωπικές τους επιλογές ή των «πρωτοποριών» στις οποίες και εντάσσονται, πιστεύω ότι κάνουν κακό στην πορεία και στην τύχη ενός νέου βιβλίου. Η μεγαλύτερη αρετή της κριτικής στην λογοτεχνία είναι η αντικειμενικότητα.
Μ.Γ.: Ποίηση γράφετε πιο εύκολα στη χαρά ή στον πόνο;
Χ.Κ.: Στον πόνο!
Μ.Γ.: Με τη μοναξιά είστε φίλος;
Χ.Κ.: Όχι, δεν είμαι φίλος. Συμφιλιώνομαι μαζί της μόνο τις ώρες της δημιουργίας.
Μ.Γ.: Τι ρόλο παίζει η νοσταλγία στη ζωή σας;
Χ.Κ.: Παίζει ρόλο καθοριστικό. Ο τόπος που γεννηθήκαμε, έτσι όπως τον κατέγραψε η παιδική μας ψυχή. Οι άνθρωποι που έχουν φύγει από τη ζωή, οι δικοί μας άνθρωποι, παραμένουν κοντά μας ζωντανοί, μόνο όταν τούς ανακαλεί η μνήμη μας. Και είμαι σίγουρος ότι την επιθυμία μας αυτή την αντιλαμβάνονται.
Μ.Γ.: Πιστεύετε ότι οι Έλληνες διαβάζουν ποίηση κι αν όχι που οφείλεται;
Χ.Κ.: Η ποίηση αρχίζει να διατρέχει τον καθημερινό άνθρωπο, από τη στιγμή που αγαπά αυτό που ακούει ή βλέπει, χωρίς να αισθάνεται την έντονη ανάγκη να το κατανοήσει. Όμως, δεν μπορεί να είναι ουδέτερη, δεν μπορεί να παραμείνει ουδέτερη. Ξέρω ότι στο παρασκήνιο πάντα συμβαίνει μια θυσία. Μια θυσία που δεν ομολογείται και δεν θέλουν να αποκαλυφθεί. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η σιωπή μοιάζει με συνενοχή.
Η ποίηση δεν μπορεί να παίζει μόνο παιχνίδια μουσικής υποβλητικότητας και να ερωτοτροπεί με τον εαυτό της. Η αυτόματη και η ακατανόητη γραφή δεν θεωρείται πλέον μοντέρνα γραφή. Αφορά μόνο αυτόν που την έγραψε και μία «ελίτ» αναγνωστών που βλέπουν ως ξένο σώμα οποιαδήποτε άλλη ποιητική απόπειρα. Προσανατολισμένη σήμερα σ’ ένα άγονο εκλεκτικισμό, δεν απευθύνεται πλέον στον μέσο αναγνώστη που είναι και ο φυσικός της αποδέκτης. Αντίθετα τον απωθεί. Οι πολύ σοβαροί αυτοί λόγοι, αλλά και η ποιότητα μιας μηχανοκίνητης πλέον ζωής, αποτρέπουν αποτελεσματικά την προσέγγισή της.
Μ.Γ.: Με ποια λόγια θα τους παροτρύνατε ν’ ασχοληθούν με την ποίηση;
Χ.Κ.: Μόνο η ποίηση, θα τους έλεγα, μπορεί να αποκαλύψει το άλλο πρόσωπο της ομορφιάς, που κάποιοι επιμελώς αποκρύπτουν. Είναι το βάλσαμο και η παρηγοριά του δυστυχισμένου ανθρώπου. Γνωρίστε τους ποιητές. Δεν έβλαψαν ποτέ κανέναν!
Μ.Γ.: Ποιος είναι ο επόμενος συγγραφικός στόχος σας;
Χ.Κ.: Ο τίτλος του επόμενου βιβλίου μου είναι το «Ταξίδευαν με τα κύματα». Δεν το βιάζομαι. Θέλω να το δουλέψω πολύ και η σκέψη αυτή δίνει μεγάλο νόημα στη ζωή μου.
Σας χαρίζω ένα που έχει άμεση σχέση με τον τίτλο:
Ταξίδευαν με τα κύματα
Ήταν ποιητής.
Ήθελε να τον χειροκροτούν, αλλά και να
τον αποδοκιμάζουν.
Όλα να γίνονται «εν βοή».
Αναλάμβανε τις ευθύνες του.
Ακόμη κι όταν η απογοήτευση του ’κλεβε την ψυχή.
Τα ποιήματά του παρέμεναν χαραγμένα σε γέφυρες
ποντοπόρων πλοίων.
Ταξίδευαν με τα κύματα!
Μ.Γ.: Σας ευχαριστώ πολύ
Η ποιητική συλλογή «Βόρεια ακρωτήρια» του Χρήστου Κεραμίδη κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος.
*Μαίρη Γκαζιάνη
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα. Μεγάλωσε στην Αθήνα όπου ζει μέχρι σήμερα και εργάσθηκε στον τραπεζικό χώρο. Στο παρελθόν ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με την φωτογραφία, τη ζωγραφική και τα τελευταία δέκα χρόνια με τη συγγραφή. Έχει πραγματοποιήσει ατομικές εκθέσεις και έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές.
Την περίοδο 2011-2012 υπήρξε ραδιοφωνική παραγωγός στο magicradiolive. Από τον Νοέμβρη 2014 συνεργάζεται με το now24.gr και έχει πραγματοποιήσει πάνω από εξακόσιες συνεντεύξεις, καθώς και σχολιασμούς βιβλίων και θεατρικών παραστάσεων. Το 2016 συμμετείχε στην τηλεοπτική εκπομπή «Καλώς τους» του ΑιγαίοTV πραγματοποιώντας συνεντεύξεις σε ανθρώπους των τεχνών. Διετέλεσε Διευθύντρια Σύνταξης του on line Πολιτιστικού Περιοδικού Books and Style από Ιούλιο 2017 έως Μάρτιο 2018 οπότε αποχώρησε οικειοθελώς.
Μεγάλες της αγάπες είναι το θέατρο και ο χορός με τα οποία έχει ασχοληθεί ερασιτεχνικά κι έχει συμμετάσχει σε θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις.
Τον Μάιο του 2012 κυκλοφόρησε την πρώτη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Σου γράφω…», τον Σεπτέμβρη 2013 κυκλοφόρησε το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ένα φεγγάρι λιγότερο» από τις εκδόσεις Ελληνική Πρωτοβουλία και τον Ιούνιο του 2014 κυκλοφόρησε το βιβλίο της «Τα πλήκτρα της σιωπής» από τις εκδόσεις ΄Οστρια. Επίσης, το παραμύθι της «Το ψαράκι του βυθού» συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο «Παραμύθια και Μαμάδες» εκδόσεις Βερέττα 2015. Τον Ιούνιο 2017 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της «Άλικα βήματα» από την Εμπειρία Εκδοτική. Τον Νοέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα «Ζάχαρη άχνη» από τις εκδόσεις Ωκεανός. Τον Ιούνιο 2021 κυκλοφόρησε το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ από τις εκδόσεις Ωκεανός.
