Ο Νικόλαος Θεολόγος Παπαδόπουλος είναι απόφοιτος Γαλλικής Φιλολογίας, με δύο μεταπτυχιακά στην Επικοινωνία από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και ένα MBA από το Saint Mary’s University. Με πολυετή εμπειρία ως δάσκαλος γαλλικών στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, σήμερα εργάζεται στον χώρο του ανθρώπινου δυναμικού, όπου εστιάζει μεταξύ άλλων στον τομέα της ανάπτυξης κι εκπαίδευσης.
Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο πραγματικός σκοπός της εκπαίδευσης σήμερα;
Η εκπαίδευση δεν είναι απλώς μεταφορά γνώσεων. Είναι μεταφορά νοήματος. Το σχολείο δεν πρέπει να παράγει απλώς καλούς μαθητές — πρέπει να γεννά σκεπτόμενους ανθρώπους. Αν δεν μπορούμε να διδάξουμε στα παιδιά γιατί να μάθουν κάτι, τότε το τι μαθαίνουν είναι αδιάφορο.
Στη σημερινή κοινωνία της υπερπληροφόρησης, μαθαίνουμε περισσότερο ή περισσότερο επιφανειακά;
Ποτέ δεν είχαμε τόσο εύκολη πρόσβαση στη γνώση και τόσο μικρή επαφή με την ουσία της.
Η αλήθεια είναι ότι μαθαίνουμε περισσότερο επιφανειακά. Ζούμε σε μια εποχή όπου η πληροφορία κυκλοφορεί γρήγορα και σε τεράστιες ποσότητες, αλλά σπάνια έχουμε τον χρόνο και τον χώρο να την επεξεργαστούμε, να τη σκεφτούμε και να την κατανοήσουμε σε βάθος. Το μεγαλύτερο στοίχημα σήμερα δεν είναι να βρίσκουμε τη γνώση, αλλά να μαθαίνουμε πώς να τη φιλτράρουμε, να την αναλύουμε και να την ενσωματώνουμε στη ζωή μας.
Πόσο ρόλο παίζει η τεχνολογία στην εκπαιδευτική διαδικασία;
Η τεχνολογία είναι ένα σημαντικό εργαλείο που μπορεί να εμπλουτίσει και να διευκολύνει την εκπαιδευτική διαδικασία, όμως δεν πρέπει να θεωρείται αυτοσκοπός. Ένα iPad ή οποιαδήποτε ψηφιακή συσκευή από μόνη της δεν μπορεί να κάνει έναν μαθητή καλύτερο, αν πρώτα δεν έχει υπάρξει η σωστή καθοδήγηση από έναν δάσκαλο που εμπνέει, στηρίζει και καλλιεργεί την κριτική σκέψη.
Το πραγματικό ζητούμενο δεν είναι πόσο χρόνο περνούν τα παιδιά μπροστά σε οθόνες, αλλά πόσο οι ενήλικες γύρω τους — γονείς, εκπαιδευτικοί — αφιερώνουν χρόνο να τα κοιτάξουν στα μάτια, να κατανοήσουν τις ανάγκες και τα συναισθήματά τους.
Η τεχνολογία πρέπει να υπηρετεί τη μάθηση και την ανάπτυξη της προσωπικότητας, όχι να την υποκαθιστά. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους και δυνατότητες. Όταν όμως ξεχνάμε την ανθρώπινη διάσταση, τότε η τεχνολογία γίνεται εμπόδιο αντί για βοήθημα.
Ποια είναι η σχέση ανάμεσα στην παιδεία και την κοινωνία;
Η παιδεία είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας, αλλά και ο τρόπος να τον σπάσεις.
Όσα βλέπουμε στις σχολικές τάξεις, όπως οι ανισότητες ή οι κοινωνικές προκαταλήψεις, είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής πραγματικότητας.
Παράλληλα όμως, η παιδεία έχει έναν ακόμη πιο σημαντικό ρόλο: να λειτουργεί ως μοχλός αλλαγής και εξέλιξης της κοινωνίας. Μέσα από τη διαμόρφωση της σκέψης, των αξιών και της συνείδησης των νέων ανθρώπων, το σχολείο μπορεί να καλλιεργήσει μια κοινωνία πιο δίκαιη, πιο ανοιχτή και πιο δημοκρατική.
Πιστεύετε ότι σήμερα είναι πιο εύκολο ή πιο δύσκολο να μάθει κανείς;
Η πρόσβαση στη γνώση είναι άμεση. Ένα παιδί μπορεί με δύο κλικ να βρει πληροφορίες που κάποτε απαιτούσαν ώρες σε βιβλιοθήκες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μαθαίνει καλύτερα — γιατί η γνώση δεν είναι απλώς πληροφορία. Είναι επεξεργασία, σύνδεση, αμφισβήτηση.
Η πρόκληση σήμερα δεν είναι να βρεις κάτι να μάθεις – είναι να αποφασίσεις τι αξίζει να κρατήσεις. Ζούμε μέσα σε έναν θόρυβο διαρκών ερεθισμάτων, εικόνων, απόψεων και δεδομένων που συχνά είναι ρηχά ή αντικρουόμενα.
Τι θα αλλάζατε άμεσα στην εκπαίδευση, αν είχατε την ευκαιρία;
Αν είχα τη δυνατότητα να αλλάξω κάτι άμεσα στην εκπαίδευση, θα ξεκινούσα από αυτό που δεν φαίνεται στις σελίδες των βιβλίων: την ενσυναίσθηση μέσα στην τάξη.
Θα μείωνα την έμφαση στην ποσότητα της ύλης και θα έδινα χώρο στη σχέση εκπαιδευτικού-μαθητή. Η υπερφόρτωση με πληροφορία δεν οδηγεί στη γνώση — οδηγεί στην εξάντληση. Χρειάζεται περισσότερο διάλογο, ακρόαση, ουσιαστική αλληλεπίδραση.
Επιπλέον, θα επαναπροσδιόριζα ριζικά τον τρόπο αξιολόγησης. Δεν γίνεται να μετράμε το ταλέντο, τη σκέψη και την προσωπική πορεία ενός παιδιού με τον ίδιο γραμμικό τρόπο για όλους. Η αξιολόγηση δεν πρέπει να έχει στόχο να ξεχωρίσει τους καλούς από τους λιγότερο καλούς, αλλά να αναδείξει την πρόοδο του καθενός σε σχέση με τον εαυτό του.
Πώς φαντάζεστε το σχολείο του μέλλοντος;
Το σχολείο του μέλλοντος δεν το φαντάζομαι ως ένα κτίριο με τεχνολογία αιχμής και ψηφιακούς πίνακες. Το φαντάζομαι πρώτα απ’ όλα ως ένα περιβάλλον, ανθρώπινο, εξελισσόμενο και βαθιά ουσιαστικό.
Καταρχάς, είναι ένα σχολείο χωρίς κουδούνια — όχι μόνο κυριολεκτικά, αλλά και συμβολικά. Δεν χωρίζεται τεχνητά σε ώρες και ύλη, αλλά δομείται γύρω από την απορία, την έμπνευση και τη σύνδεση. Το μάθημα ξεκινά όταν γεννιέται μια ερώτηση και τελειώνει όταν έχεις κάνει ένα βήμα προς την απάντηση — όχι όταν χτυπήσει ένα ρολόι.
Δεύτερον, το σχολείο του μέλλοντος δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά σε επαγγελματικές δεξιότητες. Δεν προετοιμάζει απλώς εργαζόμενους για την αγορά — αλλά ανθρώπους για τη ζωή. Δίνει χώρο στην τέχνη, στη φιλοσοφία, στη συναισθηματική νοημοσύνη, στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και του κριτικού στοχασμού.
Τρίτον, είναι ένα σχολείο όπου ο δάσκαλος δεν είναι πομπός πληροφορίας, αλλά συνοδοιπόρος στη μάθηση. Ένας ενήλικας που δεν έχει όλες τις απαντήσεις, αλλά ξέρει να καθοδηγεί στη σωστή ερώτηση. Ένας μέντορας που δεν βαθμολογεί την απόδοση, αλλά αναγνωρίζει την πρόοδο και ενισχύει την εσωτερική δύναμη κάθε παιδιού.
Τέλος, το σχολείο του μέλλοντος βάζει στόχο όχι την παραγωγή αριστούχων, αλλά τη διαμόρφωση νοήματος.
Στην εποχή της ταχύτητας και του multitasking, πώς μπορεί να καλλιεργηθεί η συγκέντρωση στους νέους;
Ζούμε σε μια κουλτούρα που σε διακόπτει πριν καν προλάβεις να εστιάσεις. Η απάντηση δεν είναι να διακόψουμε την ταχύτητα της τεχνολογίας, αλλά να διδάξουμε την παύση. Να μάθουμε στα παιδιά πώς είναι να μένεις με μια σκέψη περισσότερο από πέντε δευτερόλεπτα.
Ποιος είναι ο ρόλος της εκπαίδευσης στην ψυχική υγεία των νέων;
Ένας δάσκαλος μπορεί να είναι ο πρώτος άνθρωπος που θα πει σε ένα παιδί: Είσαι αρκετός, έτσι όπως είσαι. Και μόνο αυτό, μπορεί να σώσει μια χρονιά, μια πορεία, ίσως και μια ζωή. Αν η εκπαίδευση δεν αγγίζει την ψυχή, απλώς ανακυκλώνει πληροφορία.
Πώς μπορεί το σχολείο να ανταποκριθεί στις ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας χωρίς να χάσει την ουσία του;
Δεν χρειαζόμαστε «μοντέρνα» σχολεία. Χρειαζόμαστε ουσιαστικά σχολεία. Η τεχνολογία, οι δεξιότητες, οι ξένες γλώσσες — όλα είναι χρήσιμα. Αλλά η επικοινωνία, η ενσυναίσθηση, η εσωτερική κατεύθυνση, είναι αναντικατάστατες. Το σχολείο του σήμερα πρέπει να ετοιμάζει ανθρώπους για έναν κόσμο που αλλάζει διαρκώς, χωρίς να τους κάνει να χάσουν τον εαυτό τους.
Πιστεύετε ότι η σύγχρονη γενιά έχει περισσότερες ή λιγότερες ευκαιρίες για προσωπική ανάπτυξη;
Έχει περισσότερα εργαλεία αλλά και περισσότερους περισπασμούς. Παλιά χρειαζόσουν βιβλία. Τώρα χρειάζεσαι φίλτρο. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη ευκαιριών — είναι η έλλειψη προσανατολισμού. Και όσο η κοινωνία δεν βοηθά τους νέους να βρουν τη φωνή τους, τόσο θα ψάχνουν καθρέφτες αντί για πυξίδες.
Ποιος είναι ο ρόλος των ενηλίκων – γονέων και εκπαιδευτικών – στο να προστατεύσουν την ταυτότητα των παιδιών;
Δεν χρειάζεται να προστατεύσουμε τα παιδιά — χρειάζεται να τα ενδυναμώσουμε. Να είμαστε οι άνθρωποι που θα τους πουν: Δεν χρειάζεται να μοιάσεις σε κανέναν, αν έχεις βρει ποιος είσαι. Η ταυτότητα του παιδιού δεν διαμορφώνεται από την επιτυχία, αλλά από τη σταθερότητα της αγάπης γύρω του. Κι αυτό είναι ευθύνη όλων μας — όχι μόνο του σχολείου.
Ποιοι είναι οι βασικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν τα παιδιά στα social media;
Τα social media, ενώ προσφέρουν πολλές ευκαιρίες, κρύβουν σοβαρούς κινδύνους για τα παιδιά. Οι πιο σημαντικοί είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying), η έκθεση σε ακατάλληλο ή παραπλανητικό περιεχόμενο, η παραβίαση της ιδιωτικότητας και η υπερβολική έκθεση που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ψυχική τους υγεία.
Επιπλέον, τα παιδιά είναι ευάλωτα στην ψηφιακή εξάρτηση, όπου ο συνεχής εθισμός στα social media επηρεάζει τον ύπνο, τη συγκέντρωση και τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Η απουσία κατάλληλης επίβλεψης αυξάνει τον κίνδυνο να γίνουν θύματα διαδικτυακής απάτης ή εκμετάλλευσης.
Για αυτό είναι κρίσιμο να αναπτύξουμε μηχανισμούς προστασίας και να καλλιεργήσουμε την κριτική σκέψη στα παιδιά, ώστε να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και να ενεργούν με ασφάλεια.
Πώς μπορεί το σχολείο και η οικογένεια να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους των social media για τα παιδιά;
Η αντιμετώπιση των κινδύνων των social media απαιτεί συντονισμένη δράση μεταξύ σχολείου και οικογένειας. Το σχολείο πρέπει να ενσωματώσει προγράμματα ψηφιακής αγωγής, που διδάσκουν στα παιδιά πώς να αναγνωρίζουν τους κινδύνους, να διαχειρίζονται την ψηφιακή τους ταυτότητα και να προστατεύουν την ιδιωτικότητά τους.
Παράλληλα, οι γονείς πρέπει να είναι ενεργά παρόντες στη χρήση της τεχνολογίας, όχι με αυταρχισμό, αλλά με διάλογο και εμπιστοσύνη. Η ανοιχτή επικοινωνία και η εκπαίδευση στη σωστή χρήση των social media είναι το καλύτερο «τείχος προστασίας».
Χωρίς αυτήν τη συνεργασία, τα παιδιά μένουν εκτεθειμένα σε σοβαρούς κινδύνους, που μπορεί να επηρεάσουν μακροπρόθεσμα την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη.
Ποια είναι η επίδραση των ανηλίκων influencers στα social media και ποιες προκλήσεις δημιουργούνται;
Οι ανήλικοι influencers συχνά αντιμετωπίζονται ως πρότυπα από συνομήλικους τους, γεγονός που τους δίνει μεγάλη δύναμη αλλά και ευθύνη. Η έκθεσή τους στα social media δημιουργεί προκλήσεις τόσο για την ψυχική τους υγεία όσο και για την ομαλή κοινωνική τους ανάπτυξη.
Η πίεση να διατηρήσουν μια τέλεια εικόνα, η έκθεση σε κριτική και η συνεχής ανάγκη για αποδοχή μπορεί να οδηγήσουν σε άγχος, ανασφάλειες ή ακόμα και απομόνωση. Παράλληλα, υπάρχει κίνδυνος εκμετάλλευσης από εταιρείες ή τρίτους που θέλουν να επωφεληθούν από την επιρροή τους.
Είναι σημαντικό να υπάρχει υποστήριξη από οικογένεια και ειδικούς ώστε οι νέοι αυτοί να μάθουν να διαχειρίζονται σωστά την ψηφιακή τους παρουσία, να προστατεύουν την ιδιωτικότητά τους και να διατηρούν την αυθεντικότητα και την ψυχική τους υγεία.
