Γράφει ο Τραϊκούδης Χρήστος. Οικονομολόγος, προϊστάμενος εμπορικού τμήματος Α’ υλών εταιρείας ανακύκλωσης, Msc in politics & economics in S.E and Eastern Europe, UoM
Μια πικρή αλήθεια σχετικά με όσα ανέφερε η ευρωπαία εισαγγελέας εντοπίζεται στο ερώτημα του πώς προκύπτει τόση χλιδή δίχως το αντίστοιχο background.
Η Ελλάδα δεν έχει θετικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών για να δημιουργεί τόσο πλούτο από τις εξαγωγές της και η βαριά βιομηχανία της είναι μικρή, μάλλον αρκετά μικρή σε σύγκριση με άλλες χώρες ακόμη και από κάποιες που πρόσφατα κάνανε μία σχετικά βίαιη μετάβαση από άλλα καθεστώτα.
Συνάμα οι υποδομές της αν και εκσυγχρονίζονται, συνεχίζουν σε πολλά καίρια σημεία να πάσχουν- κρίνοντας από την εικόνα κάποιων εξ αυτών, ένας εξωτερικός παρατηρητής θα μπορούσε να συμπεράνει ότι ουδόλως ενδιαφέρει κάποιους για το αν βλάπτουν την αξιοπιστία της χώρας.
Κάποιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν έχουν ψηφιοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να προλαμβάνουν και κάποιοι νόμοι δεν προσαρμόζονται όπως θα ‘πρεπε με βάση την πραγματικότητα. Πιθανώς λείπει η αντίληψη, η οποία δια μέσω της νευροπλαστικότητας προκαλεί έκκριση ορμονών για πράξεις ενίοτε όχι και τόσο κοινωνικά θετικές.
Όπως είχα γράψει και κατά το παρελθόν η ταχύτητα των αλλαγών είναι μεν αργή αλλά σε οριακό ρυθμό επιταχυνόμενη σε σχέση με προηγούμενες δεκαετίες διότι αφενός επιβάλλεται από έξω αυτή η επιτάχυνση, αφετέρου η κοινωνία θα ήταν σήμερα σε πολλή χειρότερη κατάσταση συνολικά αν δε γινόταν μεταρρυθμίσεις με την αρωγή της τεχνολογίας. Για ποια σύγκλιση με τα άλλα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε αν αυτή η επιτάχυνση δε λάμβανε χώρα;
Η αναφορά δε, ότι τα οικονομικά εγκλήματα μπορεί να σκοτώσουν, δε μπορεί να μη εκληφθεί ως μία ήσσονος σημασίας δήλωση και εστιασμένη μόνον στα δύο αυτά γεγονότα τα οποία ομολογουμένως συντάραξαν την ελληνική κοινωνία. Φυσικά δεν ήταν τα μοναδικά και σίγουρα δε μπορούν να έχουν ιδεολογικό πρόσημο. Παράλληλες ιστορίες πως δικαιολογούν άραγε διαφορετικό ιδεολογικό πρόσημο; Κατ’ επέκταση αν υφίστανται ιδεολογίες το θέτουν κάποιοι ως ερώτημα.
Προφανώς πρέπει να ληφθούν μέτρα ώστε να μην υπάρξει συνέχεια γενικότερα σε φαινόμενα ανομίας, ανηθικότητας και κατάχρησης δημοσίου χρήματος και δημοσίου χώρου.
Με λίγα λόγια θεσμικά να υπάρξει προστασία των πολιτών από άτομα τα οποία πιθανώς εκμεταλλευόμενα τις θέσεις τους, ίσως όχι αξιοκρατικά εκεί που βρίσκονται, θέλουν να ικανοποιήσουν τα ψυχολογικά τους κενά. Πόσο συνδέεται η τάση για παρανομία με ψυχολογικά κενά και πιθανώς να είναι και σοβαρά αυτά τα κενά;
–Θεωρία κοινωνικής μάθησης: Η παρανομία μαθαίνεται όπως κάθε άλλη συμπεριφορά, μέσω μίμησης και ενίσχυσης.
–Ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις: Εσωτερικές συγκρούσεις, αδύναμος έλεγχος των ενστίκτων ή δυσλειτουργία του “υπερεγώ” μπορεί να εξηγούν αντικοινωνικές τάσεις.
Πώς όμως κάποια άτομα εκλαμβάνονται ως πετυχημένα και συνάμα ικανά να διοικήσουν ενώ στην ουσία καπηλεύονται τη θέση για να ικανοποιήσουν προσωπικά πάθη τους;
-Συμμόρφωση & υπακοή στην εξουσία (Milgram, Zimbardo): Οι άνθρωποι τείνουν να υπακούν σε ισχυρές φιγούρες, ακόμη κι αν αυτές προωθούν ανήθικες ή παράνομες πράξεις.
-Φαινόμενο του “halo effect”: Όταν κάποιος παρουσιάζεται ως επιτυχημένος ή δυνατός, οι άνθρωποι συχνά του αποδίδουν και άλλα θετικά χαρακτηριστικά, ακόμα κι αν δεν υπάρχουν.
-Κοινωνική λήθη & ανακύκλωση προτύπων: Όταν οι τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος (π.χ. αυταρχισμός, διαφθορά, καταπίεση) δεν διδάσκονται ή αποσιωπούνται, οι κοινωνίες επαναλαμβάνουν τα ίδια μοτίβα.
π.χ
μοιράζει ο πατέρας από μία θέση ευθύνης δημόσιο χώρο σε έναν συνδαιτημόνα, τον αφήνει να χτίσει όπως τον βολεύει τον συνδαιτημόνα, αδιαφορεί για τις συνέπειες που έχουν αυτές οι πράξεις για τους υπόλοιπους σε μακροχρόνιο ορίζοντα. Ο γιός μιμείται αυτές τις συμπεριφορές, αποκτά δύναμη οικονομική και το «halo effect” μπορεί να σέρνει μία κοινωνία στην υπανάπτυξη για πολύ καιρό. Περιοχές όπου δεν έχουν αναπτυχθεί -αγορά, δημόσιοι χώροι με καλαισθησία κτλ-πιθανώς να έχουν « υποστεί» τέτοια άτομα.
Η ελπίδα είναι ότι υπάρχουν άνθρωποι δημιουργικοί και κοινωνικά ευαισθητοποιημένοι από κάθε μετερίζι. Θα πρέπει η κοινωνία να τους αναδείξει. Αυτό ενισχύεται και απο την τεχνολογία, η οποία βοηθάει στο κομμάτι του ελέγχου, αν την παραγραμματίσεις να ελέγχει με βάση την ηθική και το δίκαιο.
Αλλάζουμε; Ναι μεν αλλά αργά δε σε κάποια πράγματα. Χρειάζεται υπομονή, πράξεις! και καλή ανάγνωση της ιστορίας για να γίνουν κατανοητά κάποια πράγματα που σίγουρα δεν κολακεύουν την εικόνα μας!
