Γράφει ο Τραϊκούδης Χρήστος. Οικονομολόγος, προϊστάμενος εμπορικού τμήματος Α’ υλών εταιρείας ανακύκλωσης, Msc in politics & economics in S.E and Eastern Europe, UoM
Η Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρές υστερήσεις στη διαχείριση των επικασσιτερωμένων μεταλλικών δοχείων (tinplate), κυρίως λόγω της έλλειψης διαλογής στην πηγή, της μη θεσμοθετημένης υποχρέωσης για την επεξεργασία τους σε αλεστικά με συγκεκριμένες προσθήκες διαχωριστών μη σιδηρούχων υλικών όταν αυτά εξέρχονται από ΚΔΑΥ/ΜΕΑ.
Αντίθετα, χώρες όπως η Γερμανία επιτυγχάνουν ποσοστά ανακύκλωσης έως 91,4 % μέσω συστημικής προσέγγισης και τεχνολογικής υποδομής.
Υφίσταται ανάγκη για θεσμική και επιχειρησιακή αναβάθμιση του ελληνικού πλαισίου για την αποτελεσματική διαχείριση αυτού του υλικού, κάτι το οποίο μπορεί συνάμα να χρησιμοποιηθεί σαν οδηγός και για άλλα ανακυκλώσιμα υλικά.
Λύσεις υπάρχουν αλλά κάποιοι πρέπει να τις ακούσουν και να τις κάνουν εφαρμόσιμες.
Αναμένουμε και το σύστημα DRS (Deposit Return System – Σύστημα Επιστροφής Εγγύησης) για τις μεταλλικές συσκευασίες (όπως αλουμινένια κουτάκια αναψυκτικών ή μπύρας) στη χώρα μας όπου θα μπορούσε να προσφέρει πολλαπλά οφέλη, τόσο περιβαλλοντικά όσο και κοινωνικά και οικονομικά.
Βέβαια μέχρι να λειτουργήσει αποδοτικά το DRS και να αποδώσει καρπούς, θα πρέπει να βρεθούν λύσεις οι οποίες αναζητούνται εδώ και καιρό.
Ένα καίριο ερώτημα είναι για παράδειγμα αν το DRS θα βοηθήσει άμεσα στο να εναποτίθενται κάποια υλικά ξεχωριστά ώστε να αποφεύγεται να γίνονται σύμμεικτα και να μη χρειάζονται την επεξεργασία που απαιτείται ώστε να γίνονται εμπορεύσιμα και χρήσιμα στον τελικό χρήστη-μονάδα αξιοποίησης.
Με υπομονή, κατανόηση και ενημέρωση οι περισσότεροι από εμάς ευελπιστούμε ότι θα γίνουν καλύτερα τα πράγματα σε αυτό το κομμάτι.
Προβλήματα που εντοπίζονται στην Ελλάδα:
- Απουσία διαλογής στην πηγή των μεταλλικών συσκευασιών τα οποία καταλήγουν στον μπλε κάδο, που οδηγεί σε σύμμεικτα ρεύματα με υψηλή επιμόλυνση.
- Τα ΚΔΑΥ δεν υποχρεούνται να κατευθύνουν τις μεταλλικές συσκευασίες σε εξειδικευμένους τεχνικούς συνεργάτες όπου έχουν αλεστικά (shredders με διαχωριστές για διαλογή οργανικών, πλαστικών τα οποία μπορεί να είναι προσκολλημένα στα σιδηρούχα σκράπ) ή και τα ίδια δεν έχουν τέτοιον εξοπλισμό εφόσον τα υλικά από τον μπλέ κάδο είναι σύμμεικτα.
- Μη επαρκής καταγραφή του ποσοστού ανακύκλωσης tinplate-δοχεία με επικασσιτέρωση- σε εθνικό επίπεδο και λόγω της άτυπης ανακύκλωσης-εδώ το ζήτημα είναι πολύ-παραγοντικό αλλά επίσης υπάρχουν λύσεις.
- Χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης μακριά από τους στόχους της Ε.Ε
Δοχεία με επικάλυψη κασσίτερου και χαλυβουργεία
Ένα ακόμη πρόβλημα που προστίθεται, το οποίο πιθανώς δεν έχει εκληφθεί υπόψη, είναι ότι ο κασσίτερος (Sn) μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα κατά τη χύτευση καθώς θεωρείται σε ένα βαθμό επιβλαβής πρόσμειξη στον χάλυβα. Τα βασικά προβλήματα που σχετίζονται με τον κασσίτερο είναι τα εξής:
1. Ευθραυστότητα θερμής κατάστασης (Hot Shortness)
- Ο κασσίτερος συγκεντρώνεται στις περιοχές των κόκκων κατά την ψύξη.
- Έχει πολύ χαμηλό σημείο τήξης (~232 °C) και κατά τη θερμή κατεργασία (π.χ. έλαση), λιώνει τοπικά και προκαλεί ρωγμές ή διαχωρισμό κόκκων, κάνοντας το μέταλλο εύθραυστο σε θερμές συνθήκες.
2. Μείωση της μηχανικής αντοχής
- Δεν ενσωματώνεται καλά στη σιδηρούχα μήτρα.
- Παρουσία Sn σε περιεκτικότητες >0.05% μπορεί να υποβαθμίσει την αντοχή και την ολκιμότητα του τελικού προϊόντος.
Δυσκολίες στην απομάκρυνσή του
- Ο κασσίτερος δεν οξειδώνεται εύκολα στη σκωρία, ούτε αφαιρείται με κοινές διεργασίες από-μετάλλωση (όπως η αποθείωση).
- Αν εισέλθει στο λουτρό, παραμένει στον χάλυβα, καθώς δεν μπορεί να αφαιρεθεί αποτελεσματικά στο ηλεκτρικό τόξο (EAF).
4. Επιπτώσεις στην ποιότητα τελικού προϊόντος
- Εμφάνιση ελαττωμάτων σε προϊόντα όπου απαιτείται υψηλή καθαρότητα (π.χ. σωλήνες πίεσης, αυτοκινητοβιομηχανία).
- Προκαλεί σχισίματα και ρωγμές κατά την κατεργασία ή τη χρήση.
Πηγές κασσίτερου στον χάλυβα:
- Ανακυκλωμένο σκραπ με επικάλυψη από Sn (π.χ. λευκοσίδηρος από κονσέρβες).
- Μη ελεγχόμενη είσοδος απορριμμάτων κατά την τροφοδοσία του κλιβάνου.
Αντιμετώπιση:
- Αποφυγή χρήσης σκραπ που περιέχει κασσίτερο.
- Χρήση καθαρότερων πρώτων υλών και έλεγχος ποιότητας του σκραπ.
Κρίνεται επομένως περισσότερο επιτακτικό ένα πλαίσιο το οποίο θα αποφεύγει την εμπορική διάθεση σύμμεικτων προς εγκαταστάσεις αξιοποίησης των υλικών διότι αφενός τέτοια υλικά δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν όπως τα υπόλοιπα μη επικίνδυνα σιδηρούχα μεταλλικά απόβλητα και πρέπει να υφίσταται έλεγχος κατά την πρόσμιξη τους με άλλα σιδηρούχα σκράπ αφετέρου αν θεωρήσουμε ότι είναι σύμμεικτα δηλαδή φέρουν και άλλα υλικά προσκολλημένα πάνω τους τότε το πρόβλημα διογκώνεται.
Παραδείγματα καλής πρακτικής (Γερμανία):
- Διαλογή στην πηγή με διακριτούς κάδους για μέταλλα.
- Θεσμική υποχρέωση των μονάδων διαλογής για τροφοδότηση καθαρών ρευμάτων μετάλλου.
- Ποσοστό ανακύκλωσης 91,4 %, το υψηλότερο στην Ευρώπη για tinplate συσκευασίες.
- Δοχεία με κασσίτερο τα οποία δεν είναι σύμμεικτα και μπορούν να προωθηθούν στη χαλυβουργία, η οποία με ασφάλεια μπορεί να τα χυτέψει στα ποσοστά του μίγματος τα οποία δεν προκαλούν προβλήματα.
Προτάσεις Πολιτικής:
- Θεσμοθέτηση υποχρεωτικής διαλογής στην πηγή για μεταλλικές συσκευασίες σε αστικά κέντρα (ξεχωριστός κάδος ή σαφής οδηγία χρήσης του μπλε κάδου).-τα αστικά κέντρα στην Ελλάδα δομήθηκαν με έναν τρόπο όπου ο δημόσιος χώρος περιορίσθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να μη μπορεί να εξυπηρετηθούν σήμερα τέτοιες υποδομές. Τουλάχιστον να βρεθεί χώρος για πράσινα σημεία και πράσινα πάρκα όπου είναι εφικτό.
- Εύρυθμή λειτουργία του συστήματος σύστημα DRS (Deposit Return System – Σύστημα Επιστροφής Εγγύησης)
- Υποχρεωτική συνεργασία των ΚΔΑΥ με αδειοδοτημένες επιχειρήσεις που διαθέτουν εξοπλισμό θρυμματισμού και καθαρισμού μεταλλικών ρευμάτων.
- Χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ ή Ταμείου Ανάκαμψης για τον εξοπλισμό των ΚΔΑΥ με τεχνολογία AI και χρήση καμερών και ρομποτικών βραχιόνων στις ταινίες διαλογής.
- Συστηματική καταγραφή στοιχείων ανά υλικό συσκευασίας, με διακριτό απολογισμό για tinplate.
- Εκπαίδευση πολιτών και φορέων με εστίαση στη διαλογή και τη σημασία του tinplate-δοχεία με επικάλυψη κασσίτερου στην κυκλική οικονομία.
Αναμενόμενα Οφέλη:
- Αύξηση του πραγματικού ποσοστού ανακύκλωσης μετάλλων.
- Μείωση των σύμμεικτων αποβλήτων και του κόστους επεξεργασίας.
- Ανάκτηση πρώτων υλών υψηλής αξίας (Fe & Sn) και σαφής διαχωρισμός από άλλα υλικά σκράπ σιδήρου ώστε να τα χρησιμοποιούν τα χαλυβουργεία στο βαθμό που πρέπει.
- Εναρμόνιση της χώρας με τις ευρωπαϊκές πρακτικές και περιβαλλοντικούς στόχους.
Ένα άλλο κρίσιμο σήμειο το οποίο χρήζει επίσης ενός νέου πλαισίου εναρμονισμένου στην πραγματικότητα και όχι στη θεωρία, αφορά τις συσκευασίες-δοχεία τα οποία φέρουν αέρια επικίνδυνα υπο πίεση μέσα σε αυτά.
Αυτά τα δοχεία όπως τα κλειστά γκαζάκια προπανίου, οι πυροσβεστήρες, τυχόν φιάλες ασετιλίνης, φιάλες προπανίου κ.α πρέπει να καταλήγουν σε ειδικούς κάδους ή να γίνει ένα σύστημα εγγυοδοσίας ώστε να μην απορρίπτονται σε μπλέ ή πράσινους κάδους.
Χρειάζεται επομένως ένα θεσμικό πλαίσιο το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στην πραγματικότητα και όχι σε θεωρητικά μοντέλα αφενός, αφετέρου το κράτος να συνεργαστεί με δρώντες, επιχειρήσεις και ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τον κλάδο της ανακύκλωσης και οι οποίοι μπορούν να προτείνουν λύσεις εφαρμόσιμες και αποδοτικές.
