Συνέντευξη της φωτογράφου και συγγραφέα Πέννυς Οικονομάκη στον Ανδρέα Κατσικούδη για το polismagazino.gr
Γεννήθηκα στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας, ανάμεσα σε εκείνα τα πανύψηλα βουνά που τραγουδά ο Θεοδωράκης. Σε ηλικία τεσσάρων ετών η οικογένειά μου μετανάστευσε στον Καναδά. Μεγάλωσα στο Τορόντο, ώσπου στην αρχή της εφηβείας μου, επιστρέψαμε με τη μητέρα μου στην Αθήνα. Γι΄ αυτό και θεωρώ τον εαυτό μου μια νομάς με πολλές κουλτούρες: η ελληνική παράδοση, το βορειοαμερικανικό περιβάλλον και τα βιώματα της επιστροφής με έχουν καθορίσει.
Σπούδασα Φυσική στην Πάτρα και εργάστηκα ως καθηγήτρια σε γυμνάσια και λύκεια. Ιδιαίτερα αγαπημένο κεφάλαιο της εκπαιδευτικής μου πορείας ήταν η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση — μια εθελοντική ενασχόληση που περιλάμβανε εξωσχολικές δράσεις και δραστηριότητες με μαθητές που ήθελαν να ευαισθητοποιηθούν για το περιβάλλον.
Με τη φωτογραφία ξεκίνησα να ασχολούμαι το 2018, λίγο πριν την πανδημία. Ως τότε, η ζωγραφική ήταν το καλλιτεχνικό μου καταφύγιο, αλλά κάποια γεγονότα με απομάκρυναν από αυτήν. Βρήκα μια παλιά φωτογραφική μηχανή στο σπίτι και ξεκίνησα να πειραματίζομαι. Η γοητεία της λήψης εικόνων με κατέκτησε πολύ γρήγορα.
Τα πρώτα μου μαθήματα έγιναν στη Φωτογραφική Λέσχη Ηλιούπολης, όπου γνώρισα βασικές τεχνικές και αισθητικούς κανόνες. Κατά τη διάρκεια της καραντίνας, παρακολούθησα διαδικτυακά σεμινάρια στη Σχολή IFocus, με τη Δώρα Λαβαζού. Ήταν μια εντατική περίοδος μελέτης της ιστορίας της φωτογραφίας και των μεγάλων δημιουργών. Παράλληλα συμμετείχα σε ό,τι σεμινάριο μπορούσα: street photography, φωτογραφία και ποίηση, workshops κάθε είδους.
Στη συνέχεια, φωτογράφισα πορτρέτα σε στούντιο στην Ελληνική Φωτογραφική Εταιρεία. Ήταν πολύτιμη εμπειρία, αλλά σταδιακά ανακάλυψα πως προτιμώ τις φυσικές λήψεις, με φυσικό φως και περιβάλλοντα που αφηγούνται. Παρακολούθησα μαθήματα σύνθεσης και δημιουργίας portfolio με τον Ανδρέα Κατσικούδη στο ΔΙΑΦΡΑΓΜΑ 26. Στη Φωτογραφική Σχολή «Διαδρομές» παρακολούθησα με τον Τόλη Χατζηγνατίου ενότητες όπως «Φωτογραφία και Κινηματογράφος» καθώς και «Αισθητική Προσέγγιση στη Φωτογραφία». Με την Υπατία Κορνάρου και τους Moments Collective εμβάθυνα στην εννοιολογική φωτογραφία. Αυτή η ποικιλόμορφη διδασκαλία με βοήθησε, παίρνοντας από τον κάθε δάσκαλο κάτι, να δημιουργήσω το δικό μου ύφος.
Φωτογραφίζω ερασιτεχνικά από επιλογή. Θέλω να διατηρώ την ελευθερία της ματιάς μου, χωρίς δεσμεύσεις. Ο χρόνος μου είναι περιορισμένος, όμως η φωτογραφία είναι πάντα παρούσα.
Αγαπώ τις φωτογραφίες που εμπεριέχουν ή υπονοούν την ανθρώπινη παρουσία. Η φωτογραφία δρόμου και το εννοιολογικό ντοκιμαντέρ, με ελκύουν ιδιαίτερα. Επίσης αγαπώ να φωτογραφίζω δέντρα, λίμνες, στοιχεία του τοπίου που έχουν χαρακτήρα. Κυρίως φωτογραφίζω δρόμο, documentary ή αφηγηματική φωτογραφία.
Η έμπνευση έρχεται συχνά από το γράψιμο. Οι ιστορίες που γεννιούνται τα βράδια συνομιλούν με τις φωτογραφίες μου. Άλλοτε η φωτογραφία προηγείται, άλλοτε το κείμενο. Η αλληλεπίδραση αυτή με κρατά δημιουργική. Το πρώτο μου project δημιουργήθηκε στα μαθήματα portfolio με το ΔΙΑΦΡΑΓΜΑ26. Πρόκειται για τα «Δένδρα» μου. Άλλα θέματα που έχω δουλέψει:
«Η Κυρά των Αμπελιών». Φωτογραφική προσέγγιση στους στίχους του Ρίτσου, σε ένα χωριό της Κρήτης.
«Μια μέρα της ζωής μου». Ντοκιμαντερίστικη καταγραφή καθημερινότητας.
«Ο Μυστικός μου Κήπος». Project που θα ήθελα να γίνει λεύκωμα.
«Ωδή σε έναν κόσμο που χάνεται». Πολυετές project για τη ζωή στο Λασίθι.
Ένα ντοκιμαντερίστικο project για γυναίκες μετανάστριες.
«Το τρίξιμο της πολυθρόνας» που έδωσε το πρώτο μου βιβλίο, ένα αυτοβιογραφικό έργο βασισμένο στη ζωή της μητέρας μου.
Η γραφή και η φωτογραφία συνομιλούν. Αυτό το πάντρεμα οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου μου βιβλίου «Το τρίξιμο της Πολυθρόνας» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ. Μέσα από δεκαοχτώ διηγήματα και ισάριθμες συν μια (του εξωφύλλου) συνοδευτικές φωτογραφίες, μιλώ για τη μνήμη, την απώλεια, τη συμφιλίωση.
Πριν τρία χρόνια άρχισα να «συνομιλώ» με τη μητέρα μου. Ήταν μία στενάχωρη περίοδος για μένα γιατί το σκυλάκι μου, η Χαρά μου, είχε διαγνωσθεί με καρκίνο και δεν ήθελα να απομακρύνομαι από κοντά της. Ο αγώνας της έφερε στη μνήμη μου τον σύντομο αγώνα της μητέρας μου με την ίδια νόσο. Μνήμες και καλά θαμμένο πένθος αναδύθηκαν στην επιφάνεια και άρχισα να ψηλαφώ και να φωτογραφίζω προσωπικά της αντικείμενα, για να φτιάξω μια φωτογραφική ιστορία. Και όχι μόνο αντικείμενα. Έκανα μια σειρά από αυτοπορτρέτα που αφηγούνταν καθημερινές ιστορίες της μητέρας μου ή εξέφραζαν τα δικά μου συναισθήματα γι΄ αυτήν και για την απώλειά της.
Αρχικός σκοπός μια φωτογραφική ιστορία. Δημιουργήθηκε, όμως, με τον καιρό επιτακτική ανάγκη να μιλήσω περισσότερο. Να εκφραστώ με λέξεις. Κι έτσι, ενώ είχαν τραβηχτεί εκατοντάδες φωτογραφίες, αποφάσισα να δώσω προτεραιότητα στον γραπτό λόγο. Φυσικά οι φωτογραφίες υπάρχουν (εκατοντάδες βρίσκονται στον σκληρό μου δίσκο γι΄ αυτό το θέμα) και διάλεξα μία για καθένα από τα δεκαοχτώ διηγήματα που περιέχονται στο βιβλίο, καθώς και μία για το εξώφυλλο. Εδώ θέλω να πω ότι με τον ΚΑΚΤΟ είχα πραγματικά μία εξαιρετική συνεργασία.
Είναι μαγεία και χαρά του κάθε φωτογράφου, όταν το κοινό στέκεται ώρα μπροστά σε μια φωτογραφία του και ο καθένας δίνει τη δική του ερμηνεία. Μια εικόνα είναι χίλιες και ακόμα περισσότερες λέξεις. Εκτός από την εννοιολογική φωτογραφία, όπου ο δημιουργός θέλει να στείλει ένα συγκεκριμένο μήνυμα, η φωτογραφία μπορεί και πρέπει να στέκεται αυτόνομα χωρίς την ανάγκη επεξηγήσεων.
Είμαι φανατική με τους Andrei Tarkovsky, Fan Ho, και τον πολύπλευρο Κερτέζ. Από μουσική παραμένω ροκ και Νέο Κύμα. Χατζηδάκις, Θεοδωράκης, Σαββόπουλος, Beatles, Rolling Stones, Pink Floyd, σταθερές για μένα αξίες.
Ο εξοπλισμός δεν κάνει το φωτογράφο. Μπορεί να τον βοηθάει, αλλά στην τελική, το κάδρο είναι που μετράει. Το ταλέντο μπορεί να σε ξεκινήσει, αλλά αν δεν δουλέψεις, όχι μόνο για τη φωτογραφία, αλλά για οτιδήποτε, δεν θα πας μακριά. Χρειάζεται δουλειά, εξάσκηση και όρεξη. Πιστεύω ακράδαντα πως η τέχνη μας κάνει καλύτερους ανθρώπους. Μας ευαισθητοποιεί, μας ωθεί να παρατηρούμε, να ακούμε, να νοιαζόμαστε. Η τέχνη είναι μέσα σε όλους μας. Θέλει χρόνο, φροντίδα, επιμονή να αναδυθεί . Και μας προστατεύει, μας ενώνει, μας λυτρώνει.
Είμαι μέλος της Φωτογραφικής Λέσχης Ηλιούπολης, της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρείας, των Moments_Collective και των Photoproletarii. Οι ομάδες προσφέρουν γνώση, στήριξη, παρέα. Είναι πολύτιμες. Δεν θέτω μεγάλους στόχους. Ετοιμάζω το δεύτερο βιβλίο μου και ελπίζω να συναντήσει τους αναγνώστες του όπως το πρώτο. Κατά τα άλλα, προσπαθώ να ζω με αγάπη, ευγνωμοσύνη και τη σοφία του «carpe diem».
