Ο Αποσυμβολισμός των 12 Άθλων του Ηρακλή και η Σύνδεσή τους με τη Σύγχρονη Ανθρώπινη Πορεία

Γράφει η Αγγελή Γεωργία*

Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη από ιστορίες με βαθύτερα συμβολικά νοήματα που σχετίζονται με την ανθρώπινη ύπαρξη, την εξέλιξη της συνείδησης και την αναζήτηση της αλήθειας. Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι 12 άθλοι του Ηρακλή, οι οποίοι δεν αποτελούν απλά ηρωικά κατορθώματα, αλλά μπορούν να ιδωθούν ως σταθμοί στην πορεία αυτογνωσίας και αυτοπραγμάτωσης του ανθρώπου. Στο παρόν άρθρο, θα αναλύσουμε τον αποσυμβολισμό των άθλων και τη σημασία τους για τη σύγχρονη ζωή.

Καταρχάς ο αριθμός 12 θυμίζει τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου, αργότερα τα δώδεκα σημεία (ζώδια) του ζωδιακού κύκλου, που περνάει ο ήλιος κατά την ουράνια πορεία του. ο Ηρακλής είναι ηλιακός ήρωας οπότε και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τις κινήσεις του βασιλιά της ημέρας.

1. Ο Λέων της Νεμέας – Αντιμετώπιση του Φόβου

Ο πρώτος άθλος του Ηρακλή ήταν να σκοτώσει το ακατανίκητο λιοντάρι της Νεμέας, του οποίου το δέρμα ήταν άτρωτο. Αν και ποτέ δεν κατοίκησε λιοντάρι στην Πελοπόννησο, αυτό δείχνει την ασιατική προέλευση του μύθου. Κατά τον Preller το λιοντάρι της Νεμέας προσωποποιεί τον καύσωνα (τη θέρμη του ήλιου) και πως δύσκολα κατακτιέται από άνθρωπο. Ο Ηρακλής ως ηλιακός ήρωας όμως μπορεί. Εξοντώνει το λιοντάρι μετά από άγρια πάλη και μετά παίρνει την λεοντή και την φοράει για να θυμίζει στους ανθρώπους τη σπουδαιότερη νίκη ενός ήρωα. Και ποια είναι αυτή;  Ο φόβος!

Το λιοντάρι συμβολίζει τον πρωτόγονο φόβο και τις ανασφάλειες που μας εμποδίζουν να προχωρήσουμε. Ο σύγχρονος άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει τους δικούς του φόβους, να αποδεχθεί τη δύναμή του και να εξοπλιστεί με θάρρος για τη ζωή.

2. Η Λερναία Ύδρα – Αντιμετώπιση των Επαναλαμβανόμενων Προβλημάτων

Η Ύδρα ήταν ένα τέρας με πολλά κεφάλια που ξαναγεννιούνταν όταν τα έκοβε κανείς. Η φαρμακωμένη ανάσα της δηλητηρίαζε όλη την περιοχή και αρκούσε να την εισπνεύσει κάποιος για να πεθάνει. Η Ύδρα κατοικεί στο έλος, τα λιμνάζοντα νερά είναι μιάσματα και καταστροφή. Ο Ηρακλής όταν είδε ότι το τέρας είναι ανίκητο , σε κάθε κεφάλι που έκοβε το έκαιγε για να μην ξαναφυτρώσει άλλο, το τελευταίο το θάβει στη γη. Βουτάει τα βέλη του δηλητήριό της και γίνονται και εκείνα θανατερά. Μόνο ο ήλιος στεγνώνει το έλος και η Ύδρα νικιέται από τον Ηρακλή. Είναι μια νίκη του φωτός ενάντια στο σκοτάδι

Αυτός ο άθλος συμβολίζει τα επαναλαμβανόμενα εμπόδια που ανακύπτουν στη ζωή μας. Η λύση που έδωσε ο Ηρακλής ήταν να κάψει τις ρίζες των κεφαλιών, δηλαδή να επιλύσει το πρόβλημα από τη ρίζα του. Στη σύγχρονη ζωή, ο άνθρωπος καλείται να μην αρκείται σε επιφανειακές λύσεις αλλά να βρίσκει τη ρίζα των προβλημάτων του.

3. Η Έλαφος της Κερύνειας – Αυτοέλεγχος και Υπομονή

Το ιερό ελάφι της Αρτέμιδος κλήθηκε ο Ηρακλής να το φέρει ζωντανό στον Ευρυσθέα. Αυτό το ελάφι είναι σπάνιας ομορφιάς με χρυσά κέρατα και χάλκινα πόδια και είναι ακούραστο. Ο Ηρακλής το κυνηγάει επί ένα χρόνο ως τη χώρα των Υπερβορείων. Τελικά την πιάνει στις όχθες του ποταμού Λάδωνα. Μερικοί μελετητές της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας λένε ότι η έλαφος της Κερύνειας συμβολίζει τη σελήνη, όπου πάλι συνδέεται με τον ήλιο. 

Η ιερή έλαφος της Άρτεμης συμβολίζει την ανάγκη για αυτοπειθαρχία και υπομονή. Ο Ηρακλής την καταδίωξε για έναν ολόκληρο χρόνο, δείχνοντας ότι ο αυτοέλεγχος είναι απαραίτητος για να πετύχει κανείς τους στόχους του. Στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι πρέπει να μάθουν να ελέγχουν τις επιθυμίες και τις αντιδράσεις τους για να επιτύχουν πραγματική πρόοδο.

4. Ο Ερυμάνθιος Κάπρος – Η Δύναμη της Επιμονής

Ο Ηρακλής καταδιώκει τον κάπρο του ποταμού Ερύμανθου και το ρίχνει σε μια χαράδρα γεμάτη χιόνι, τον τυλίγει με δίχτυ και τον εξουσιάζει και τον φέρνει ζωντανό στον Ευρυσθέα. Το χιόνι λιώνει με τον ήλιο του καλοκαιριού και γίνεται χείμαρρος και ο ήλιος εξουσιάζει τον χείμαρρο, στεγνώνοντας τον. Ο συμβολισμός είναι καταφανής.   

Ο άθλος αυτός δείχνει τη σημασία της αντοχής και της επιμονής. Ο Ηρακλής έπρεπε να συλλάβει ζωντανό τον κάπρο, κάτι που απαιτούσε μεγάλη υπομονή και στρατηγική. Στην καθημερινότητά μας, οι δυσκολίες δεν αντιμετωπίζονται με επιθετικότητα αλλά με επιμονή και προσεκτική σκέψη.

5. Οι Σταύλοι του Αυγεία – Καθαρισμός του Εσωτερικού Χώρου

Οι Σταύλοι του Αυγεία εντοπίζονται στην Ήλιδα. Ο Αυγείας είναι γιός του Ήλιου, αστραφτερός ήρωας με μάτια λαμπερά. Έχει αναρίθμητα βόδια, πρόβατα και λευκούς ταύρους. Οι Σταύλοι ήταν γεμάτοι κοπριά και ο Ηρακλής κλήθηκε να τους καθαρίσει σε μια ημέρα. Το πέτυχε  ανοίγοντας μια τρύπα στον τοίχο και άφησε να περάσει από μέσα της ο Αλφειός (κατά άλλους ο Πηνειός ή ο Μήνιος). Ο μύθος συμβολίζει την εξαγνιστική δράση του ήλιου στην ατμόσφαιρα. Τα κοπάδια συμβολίζουν τα σύννεφα, κλεισμένα κατά το χειμώνα συσσωρεύουν τα σκουπίδια τους. Με την Άνοιξη μια μέρα είναι αρκετή για να καθαρίσει ο Ήλιος τις βρωμιές.  

Ο καθαρισμός των στάβλων του Αυγεία σε μία μόνο ημέρα συμβολίζει την ανάγκη να καθαρίσουμε την ψυχή μας από αρνητικά στοιχεία. Η σύγχρονη ζωή μάς γεμίζει με άγχος, αρνητικές σκέψεις και περιττές επιρροές. Ο άνθρωπος καλείται να απαλλαχθεί από αυτά και να αποκτήσει καθαρότητα σκέψης και πνεύματος.

6. Οι Στυμφαλίδες Όρνιθες – Αντιμετώπιση των Τοξικών Επιρροών

Πάλι εδώ έχουμε ένα έλος στην κοιλάδα της Στυμφαλίας που ζουν τα υπερφυσικά πουλιά. Τα πουλιά ανήκουν στον θεό του πολέμου τον Άρη που πετάνε καταστρέφουν και βρωμίζουν τους καρπούς της γης. Τρέφονται με ανθρώπινη σάρκα. Ο Ηρακλής ως ηλιακός ήρωας τις διώχνει μακριά όπως ακριβώς ο ήλιος την καταιγίδα.

Τα αρπακτικά πουλιά με τα μεταλλικά ράμφη αντιπροσωπεύουν τις βλαβερές σκέψεις και τις κακές επιρροές. Ο Ηρακλής χρησιμοποίησε δυνατούς ήχους για να τα διώξει, δείχνοντας ότι η επίγνωση και η ενεργητική δράση είναι απαραίτητες για την απομάκρυνση των αρνητικών παραγόντων από τη ζωή μας.

7. Ο Ταύρος της Κρήτης – Εσωτερικές Αντιφάσεις

Ο Ηρακλής  φτάνει στην Κρήτη και παίρνει την άδεια από τον Μίνωα να επιτεθεί στον ταύρο και να τον αιχμαλωτίσει γιατί δρούσε ανεξέλεγκτος και κατέστρεφε τα πάντα. Ύστερα από πάλη τον έδεσε και τον κουβάλησε στη ράχη του ως την Αργολίδα. Ο ταύρος ήταν το δώρο του Ποσειδώνα στον Μίνωα. Πάλι εδώ έχουμε το στοιχείο του νερού που υποτάσσεται από τον ήλιο.

Ο άγριος ταύρος συμβολίζει το ατίθασο και ανεξέλεγκτο κομμάτι του εαυτού μας. Ο Ηρακλής δεν τον σκότωσε, αλλά τον αιχμαλώτισε, υποδεικνύοντας την ανάγκη να τιθασεύσουμε τις παρορμήσεις μας χωρίς να καταστρέφουμε τη δημιουργική τους δύναμη.

8. Τα Άλογα του Διομήδη – Η Μεταμόρφωση της Καταστροφικής Δύναμης

Ο Διομήδης, γιος του θεού Άρη, είναι βασιλιάς της άγριας πολεμικής φυλής των Βιστόνων. Σύμφωνα με τον μύθο τα άλογα του Διομήδη, μανιασμένα και αδάμαστα, ριχνόταν στους ανθρώπους που έβγαιναν στο ακρογιάλι και τους έτρωγαν. Ο Ηρακλής φτάνει στη Θράκη, σκοτώνει τους υπηρέτες που φυλάγανε τα άλογα και τα παίρνει μαζί του στο πλοίο. Οι Βιστόνοι τρέχουν από πίσω του και γίνεται μια άγρια συμπλοκή με τον ήρωα. Ο Ηρακλής του νικά όλους και τους σκοτώνει. Μέσα σ΄ αυτούς είναι και ο ίδιος ο Διομήδης που τα άλογα ο έτρεφε τόσα χρόνια τον κατασπάραξαν. Ο Διομήδης συμβολίζει την τρικυμία και τα άλογα τους βίαιους άνεμους της.

Τα ανθρωποφάγα άλογα αντιπροσωπεύουν την ανεξέλεγκτη επιθετικότητα. Ο Ηρακλής τα εξημέρωσε, δείχνοντας ότι η άγρια ενέργεια μπορεί να μετατραπεί σε θετική δύναμη. Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να μάθει να μετατρέπει τις καταστροφικές του τάσεις σε δημιουργικές.

9. Η Ζώνη της Ιππολύτης – Αναγνώριση της Θηλυκής Δύναμης

Ο Ηρακλής φτάνει στη Μικρά Ασία για να πάρει τη ζώνη της βασίλισσας των Αμαζόνων Ιππολύτης που ήταν και το σύμβολο της εξουσίας της. Αυτή τη ζώνη της την είχε δώσει ο  θεός Άρης. Αυτή λοιπόν τη ζώνη λαχτάρησε να έχει η κόρη του Ευρυσθέα, η Αδμήτη. Ο Ηρακλής μπαρκάρει μαζί με άλλους ήρωες για τη Μικρά Ασία. Στο δρόμο δίνει μάχες και σε άλλες περιοχές. Όταν φθάνει η Ιππολύτη αρχικά ήθελε να δώσει τη ζώνη της στον Ηρακλή οικειοθελώς, όμως η Ήρα που εχθρεύεται τον ήρωα από βρέφος, μεταμορφώνεται σε αμαζόνα και ξεσηκώνει τις άλλες. Στη μάχη που ακολουθεί ο Ηρακλής σκοτώνει την Ιππολύτη πιστεύοντας ότι έπραξε σκευωρία και έτσι πήρε τη ζώνη. Η ζώνη κατά τον καθηγητή Schwartz συμβολίζει το ουράνιο τόξο, φαινόμενο του ήλιου πάλι. 

Ο άθλος αυτός σχετίζεται με την ισορροπία ανάμεσα στο αρσενικό και το θηλυκό στοιχείο. Στη σύγχρονη κοινωνία, η ανάγκη για αρμονία ανάμεσα στις δύο ενέργειες είναι πιο επιτακτική από ποτέ.

10. Τα Βόδια του Γηρυόνη – Υπεύθυνη Χρήση της Δύναμης

Ο Ηρακλής έπρεπε να πάρει τα βόδια από τον γιγάντιο Γηρυόνη που είχε τρία κεφάλια. Ο Ηρακλής σκοτώνει, μετά από μάχη, τον ίδιο και τους βοσκούς του και παίρνει τα ζώα να τα πάει στον Ευρυσθέα. Γηρυόνης σημαίνει «εκείνος που βροντάει, που μουγκρίζει»,  είναι δηλαδή με λίγα λόγια η αστραπή, η βροντή της καταιγίδας και ο Γηρυόνης με τα τρία κορμιά είναι η τερατώδη προσωποποίηση της. 

Ο άθλος αυτός δείχνει ότι η δύναμη από μόνη της δεν είναι αρκετή, χρειάζεται σύνεση και υπευθυνότητα αρετές που ο ήρωας μας είχε στο πολλαπλάσιο. Είναι απαραίτητες όμως και στον  σύγχρονο άνθρωπο.

11. Τα Μήλα των Εσπερίδων – Η Αναζήτηση της Σοφίας

Ο Απολλόδωρος μας λέει ότι ο κήπος των Εσπερίδων βρισκόταν στη χώρα των Υπερβορείων κοντά στο μέρος που εξαφανίζεται ο ήλιος το βράδυ. Οι Εσπερίδες είναι κόρες του βραδινού αστεριού και ο κήπος τους είναι γεμάτος με εξαίσια χρυσά φρούτα. Ο Ηρακλής κάνει μια διαδρομή που τον έβαλε σε πολλές μάχες και περιπέτειες. Στο τέλος συναντάει τον Άτλαντα που κρατάει τον ουρανό στους ώμους του. Εκεί ο ήρωας παίρνει για λίγο τη θέση του Άτλαντα για να του φέρει εκείνος τα χρυσά μήλα. Όμως όταν επιστρέφει αρνείται να πάρει ξανά τη θέση του, ο Ηρακλής τον ξεγέλασε και τον έβαλε ξανά στην παλιά του θέση.   

Τα μήλα συμβολίζουν τη γνώση και την αυτογνωσία. Ο Ηρακλής χρειάστηκε τη βοήθεια του Άτλαντα για να τα αποκτήσει, δείχνοντας ότι η αληθινή σοφία δεν κερδίζεται  από έναν άνθρωπο μόνο του, αλλά με τη βοήθεια άλλων.

12. Ο Κέρβερος – Αντιμετώπιση του Θανάτου και της Ύστατης Αλήθειας

Ο τελευταίος άθλος είναι η κατάβαση του Ηρακλή στο βασίλειο των νεκρών για να κλέψει τον σκύλο-φύλακα. Τον φοβερό Κέρβερο με τα τρία κεφάλια. Ο Κέρβερος είναι η προσωποποίηση του μισόφωτου, ο φύλακας της νύχτας απο τη μεριά της δύσης. Κατά συνέπεια ο μύθος συμβολίζει την είσοδο του ήλιου στα σκοτάδια.

Η καθοδήγηση του Κέρβερου έξω από τον Άδη, δείχνει την ανάγκη του ανθρώπου να κατανοήσει και να αποδεχθεί τον θάνατο. Ο σύγχρονος άνθρωπος πρέπει να συμφιλιωθεί με το αναπόφευκτο της ύπαρξης και να ζήσει με επίγνωση.


Οι 12 άθλοι του Ηρακλή δεν είναι απλώς μυθολογικές ιστορίες, αλλά βαθιά αλληγορικά διδάγματα για την ανθρώπινη εξέλιξη. Στη σύγχρονη εποχή, μπορούν να μας καθοδηγήσουν στην αυτογνωσία, στην υπέρβαση των εσωτερικών μας εμποδίων και στη δημιουργία μιας πιο ισορροπημένηςκαι ουσιαστικής ζωής.

*Αγγελή Γεωργία

Αφηγήτρια, ραδιοφωνική παραγωγός και ερευνήτρια του αποσυμβολισμού μύθων και λαϊκών παραμυθιών από όλο τον κόσμο. 

www.angeligeorgia.gr

email: [email protected]

https://angeligeorgiastoryteller.gr

https://mithoikaipolitismoi.gr/