Ανδρέας Ζαχαράτος: “Η συγκίνηση του να είσαι στο δρόμο και να μπορείς να αποδίδεις τις ιστορίες που βλέπεις στα φωτογραφικά καρέ, δεν περιγράφεται – Ζεις γι’ αυτό”

Συνέντευξη του φωτογράφου και κινηματογραφιστή Ανδρέα Ζαχαράτου στον Ανδρέα Κατσικούδη για το polismagazino.gr

Γεννήθηκα στην Αθήνα το 1961 και πέρασα τα παιδικά μου χρόνια στα Χανιά της Κρήτης. Πήγα εξατάξιο γυμνάσιο στην Αθήνα και συγκεκριμένα στο 19ο γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών. Για να πάρω αναβολή από τον στρατό εγγράφηκα στην Σχολή Κινηματογράφου & Φωτογραφίας Λυκούργου Σταυράκου το 1979 και από το πρώτο μάθημα κατάλαβα ότι βρήκα αυτό που ήθελα να κάνω στη ζωή μου.

Στο τμήμα Εικονοληψίας & Φωτογραφίας που ακολούθησα διδάχτηκα και αγάπησα τον Νέο Ελληνικό και Ευρωπαϊκό Κινηματογράφο. Από τα πρώτα μαθήματα στη σχολή οι καθηγητές μου Λάμπρος Λιαρόπουλος, Γιώργος Σκαλενάκης, Γιώργος Καβάγιας, Σπύρος Κουκουλομάτης, Σωτήρης Πλιάκος, Βασίλης Ραφαηλίδης, Γιώργος Κυπριωτάκης, Τάκης Αντωνόπουλος και Νίκος Γαρδέλης μου μετέδωσαν την αγάπη τους για την έβδομη τέχνη, αλλά και για την τέχνη της Φωτογραφίας (κινούμενης και μη).

Παράλληλα με τις σπουδές μου στην σχολή κινηματογράφου, όπου κατά κύριο λόγο η ασχολία μας ήταν πάνω στην δημιουργία ταινιών fiction μικρού και μεγάλου μήκους βασισμένες σε ένα σενάριο, ήθελα να δω την ζωή γύρω μου χωρίς σενάριο, να την ανακαλύψω μόνος μου με την φωτογραφική μου μηχανή, την οποία από το τέλος του 1979 έχω πάντα μαζί μου καταγράφοντας ότι μου δημιουργεί συναισθήματα πάντα σε σχέση με την πραγματικότητα που βιώνω καθημερινά, χωρίς σκηνοθετημένα κλισέ.

Από το 1981 έως σήμερα βιοπορίζομαι από τον Κινηματογράφο και την Τηλεόραση μέσα από τις ειδικότητες καταρχήν του βοηθού οπερατέρ και μετέπειτα του οπερατέρ και Διευθυντή Φωτογραφίας. Με την καλλιτεχνική φωτογραφία όμως έχω την ευκαιρία να εκφράζομαι καλλιτεχνικά χωρίς κατά παραγγελία έργο που για μένα είναι το πιο σημαντικό. Δηλαδή παραμένω αθεράπευτα ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗΣ .

Φωτογραφίζω καθημερινά χωρίς συγκεκριμένη θεματική. Αφού δω τις φωτογραφίες μου τις αφήνω μεγάλο διάστημα χωρίς να τις κατατάξω κάπου θεματικά. Ο χρόνος λειτουργεί συνθετικά, όπως και η ανάμνηση όλων των καρέ που έχω δημιουργήσει. Η φωτογραφία χρειάζεται τον χρόνο της για να ωριμάσει σαν φωτογραφία και σαν σκέψη στον φωτογράφο. Κάποια στιγμή λοιπόν μέσω κάποιου ερεθίσματος, ανακαλύπτω την επόμενη θεματική μου που μπορεί να έχει τραβηχτεί χρόνια πριν και σε διαφορετικές χρονολογικά περιόδους.

Δεν πιστεύω στην κατηγοριοποίηση της καλλιτεχνικής φωτογραφίας σε είδη. Όταν η φωτογραφία αφηγείται το παρόν δεν έχει ανάγκη από ταμπέλες/είδη. Για αυτό ποτέ δεν θέλησα να φωτογραφίσω κατά παραγγελία, δεν θέλω να μπω στην σχέση προϊόντος –ζήτησης – τιμής. Το φωτογραφικό έργο που εμπνέεται και αποτυπώνει την πραγματικότητα είναι καταδικασμένο να είναι διαχρονικό. Έτσι αντιμετωπίζω τις θεματικές μου ενότητες που θέλω να δείξω στο ευρύ κοινό μέσω των εκθέσεων φωτογραφίας και παράλληλα των Μονογραφιών που συνοδεύουν τις εκθέσεις.

Δημιούργησα μέχρι τώρα τις θεματικές ενότητες & Μονογραφίες

JAZZ MOMENTS, εκδόσεις ΤΟΠΟΣ 2015
THE GREEK ICON, εκδόσεις ΤΟΠΟΣ 2018
…μια μέρα ένα πέταγμα Αετού, εκδόσεις ΤΟΠΟΣ 2020 «Σάκης Παπαδημητρίου – Ημερολόγιο Πιάνου», εκδόσεις ΤΟΠΟΣ 2022
Καλαβρία Μάνη, Εγγύς Κόσμος, εκδόσεις ΤΟΠΟΣ 2024 – κοινό έργο με την Τζένη Λυκουρέζου ROMA, εκδόσεις ΤΟΠΟΣ 2025

Μελλοντικά κυοφορείται η πρώτη μου έγχρωμη φωτογραφική θεματική.

Από τις 38 ατομικές μου εκθέσεις δεν μπορώ να ξεχωρίσω καμία. Ο δημιουργός φωτογράφος δεν μπορεί να στερεί το έργο του από το κοινό. Ο φωτογράφος πρέπει να εκτίθεται μόνο έτσι προχωράει. Όσο και να λέγετε ότι το έργο είναι προσωπική υπόθεση του δημιουργού χωρίς τον θεατή είναι μία ανερμάτιστη διαδικασία.

Διακρίσεις:
2007 Βραβείο Φωτογραφίας στο 1ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας, για την ταινία Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ, σε σκηνοθεσία Ηλία Ιωσηφίδη.
2007 ΑΡΓΥΡΟ ΜΕΤΑΛΙΟ στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Έγχρωμης Φωτ/φίας της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρίας.
2006 ΧΡΥΣΟ ΜΕΤΑΛΙΟ στον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Α/Μ Φωτογραφίας της Ελληνικής Φωτογραφικής Εταιρίας.
2001 4η θέση & Τιμητική διάκριση στον παγκόσμιο διαγωνισμό της FIAP, ”EARTH 2000”.
1997 Βραβείο στον Παγκόσμιο Φωτογραφικό Διαγωνισμό της UNESCO, με θέμα τον Παρθενώνα, ως μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
1996 Α’ Βραβείο στο Διεθνές Φωτογραφικό Σαλόνι ROLLEI Club της Μεγάλης Βρετανίας.
1990 Α’ Πανευρωπαϊκό βραβείο φωτογραφίας των Υπουργείων Τουρισμού της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. .

Η προσέγγισή μου με το έργο Ελλήνων και ξένων φωτογράφων έγινε μέσα από τα λιγοστά φωτογραφικά βιβλία που εκδίδονταν ή έφταναν στις προθήκες των βιβλιοπωλείων στα μέσα της δεκαετίας του ‘70 και την δεκαετία του ’80. Έτσι εμπιστεύτηκα τις συμβουλές των καθηγητών μου στην σχολή κινηματογράφου που ανέφερα παραπάνω και συγχρόνως πέρναγα ατέλειωτες ώρες στις αίθουσες των Αθηναϊκών κινηματογράφων. Μεγάλοι Σκηνοθέτες και Διευθυντές Φωτογραφίας ήταν οι πρώτοι που με επηρέασαν στην σύνθεση του κάδρου στην τονικότητα, στη θέση της κάμερας στην φωτογραφική γραφή.

Ενδεικτικά αναφέρω τους (πρώτα ο σκηνοθέτης και ύστερα ο διευθυντής φωτογραφίας του): Ingmar Bergman – Sven Nikvist, John Ford – Gabriel Figueroa,
Fedderico Fellini – Giuseppe Rotunno, Sergei Eisenstein – Εduard Tisse – Vladimir Popov, Dziga Vertov, Rainer Werner Fassbinder – Xaver Schwarzenberger, Francis Ford Coppola -Vitorio Storaro, Μιχάλης Κακογιάννης – Walter Lassaly, Βασίλης Γεωργιάδης – Νίκος Γαρδέλης, Θεόδωρος Αγγελόπουλος – Γιώργος Αρβανίτης.

Η προσέγγιση μου στο έργο μεγάλων φωτογράφων ήρθε αργότερα, οπότε μπορώ να πω ότι οι επιρροές μου ήταν κατά το πλείστον από τον χώρο του κινηματογράφου, αν και πιστεύω πια ότι η γνώση που παίρνεις φιλτράρεται από το εσώτερο υλικό που έχει ο καθένας δημιουργός και το οποίο βασίζεται κατά πρώτον στο έμφυτο ταλέντο και στο απόσταγμα που έχεις πάρει από τους βασικούς σταθμούς της ζωής σου. Τα μαθήματα που πήρες.

Υποκλίνομαι στους φωτογράφους – δημιουργούς:
Κώστα Μπαλάφα,Τάκη Τλούπα, Σπύρο Μελετζή, Βούλα Παπαϊωάνου, Νέλλη Σουγιουλτζόγλου, Δημήτρη Χαρισιάδη, Νίκο Οικονομόπουλο, Κωνσταντίνο Μάνο, Shinzo Maeda, Doido Moriyama, Henri Cartier Bresson, Robert Frank, Alexander Rodchenko,
Dorothea Lange, Manuel Alvarez Bravo, William Klein, Ferdinando Scianna, Willy Ronis, Herman Leonard, Carolle Reiffe, Edward Weston, Alfred Steiglitz, Brassai, Bill Brand, William Claxton ,Ed Van der Elsken, Walker Evans, Francis Wolff, Alberto Korda, Elliot Erwitt, Eugene Atget, Andre Kertez, Jacques Henri Lartigue, Robert Doisneau, Vivian Dorothy Maier, Imogen Cunningham, Gerda Taro, Margaret Bourke White.

Αποδέχομαι και επηρεάζομαι από όλα τα είδη μουσικής. Επίσης εκτός από τον κινηματογράφο και τη φωτογραφία μου αρέσει η ποίηση και η γλυπτική. Ο εξοπλισμός δεν έχει καμία σημασία. Ο αληθινός φωτογράφος βρίσκει τους τρόπους ώστε να εκφραστεί μακριά από το πνεύμα/παγίδα της εποχής. Κατανάλωση – Κέρδος – Αξία έργου.

Φωτογραφία είναι μία βουτιά στην πραγματικότητα, με τον κατάλληλο εξοπλισμό όμως. Το ταλέντο, το συναίσθημα, το βλέμμα, τη στάση ζωής/ιδεολογία και τη γνώση όχι μόνο της τεχνικής, αλλά και την ικανότητα να αποκωδικοποιείς αυτά που ΒΛΕΠΕΙΣ μπροστά σου. Πιστεύω ότι η καλλιτεχνική φωτογραφία δεν πρέπει να εκτιμάται οικονομικά και να κατηγοριοποιείται. Οι φωτογραφικές δημιουργίες μέσω των εκθέσεων και των εκδόσεων πρέπει να δίνονται απλόχερα και δωρεάν, ώστε να έχουν όλοι πρόσβαση στη γνώση και στο καλλιτεχνικό έργο.

Τέσσερις συμβουλές που εγώ πήρα από τους δασκάλους μου στην σχολή κινηματογράφου και κρατώ μέχρι και σήμερα θα προτείνω στους νέους φωτογράφους.

Γιώργος Καβάγιας: Συνεχής παρατήρηση – ασταμάτητη κίνηση.
Βασίλης Ραφαηλίδης: Η φωτογραφία είναι η απόλυτη οπτικοποίηση του κόσμου.
Σπύρος Κουκουλομάτης: Βάση κάθε καλλιτεχνικού έργου είναι η γεωμετρία.
Λάμπρος Λιαρόπουλος: Το καλλιτεχνικό έργο κουβαλάει την ψυχή του δημιουργού του.

Θα συμπληρώσω κάτι ακόμα θεμελιακό για μένα. Ηθική.
Ηθική στον τρόπο που βλέπουμε, ηθική στον τρόπο που αφηγούμαστε / φωτογραφίζουμε.

Ο στόχος μου για το μέλλον είναι να λιώσω πολλά ζευγάρια παπούτσια φωτογραφίζοντας. Κύριος άξονας των φωτογραφιών μου είναι πάντα ο άνθρωπος ο μη σκηνοθετημένος.
Ο άνθρωπος που αγαπά, μισεί, γελά, κλαίει, υποφέρει, αγωνίζεται, ελπίζει.
Αυτός ο άνθρωπος με ενδιαφέρει και σε αυτόν τον άνθρωπο απευθύνομαι, και μέσα από το φωτογραφικό μου έργο θέλω να τον ερεθίσω να παλέψει για το σήμερα, να ζήσει για το σήμερα.

Η συγκίνηση του να είσαι στο δρόμο και να μπορείς να αποδίδεις τις ιστορίες που βλέπεις στα φωτογραφικά καρέ, δεν περιγράφεται. Ζεις γι’ αυτό. Βλέπεις, καδράρεις, σαν ρομπότ σε ταινία επιστημονικής φαντασίας. Λειτουργείς με φίλτρα την καρδιά, την ψυχή, το μυαλό και το μάτι. Την τεχνική την έχεις κατακτήσει, από εκεί και πέρα είναι τι λέει η καρδιά σου και πως θέλεις να το αποδώσεις.

Το φωτογραφικό έργο δίδεται από τον δημιουργό στο κοινό για να ευχαριστηθεί, αλλά και για να μπει στη θέση του φωτογράφου, να γελάσει, να κλάψει, να σκεφτεί, να αφυπνιστεί και να αγωνιστεί. Αυτή είναι η δουλειά του φωτογράφου, να δώσει στο θεατή τα συστατικά ώστε να μην μείνει απροβλημάτιστος. Δεν πρέπει ποτέ να υποτιμούμε τον θεατή. Μπορεί να μην έχει γνώσεις πάνω στην τέχνη σου, αλλά να σου κάνει καταπληκτική κριτική, με το ένστικτο, τα βιώματα που έχει. Η φωτογραφία δεν είναι μόνο για τους «καλλιεργημένους».

Έμπνευση είναι οι αντιθέσεις που επηρεάζουν τη ζωή μας. Επηρεαζόμαστε από τα αρχαία μνημεία, από το πώς είναι φτιαγμένα τα σπίτια μας, οι εκκλησίες, τα σοκάκια ενός κυκλαδίτικου νησιού. Όλα αυτά χωρίς να το καταλαβαίνουμε άμεσα επιδρούν στην ψυχολογία μας και την αισθητική μας. Κάνοντας βόλτα σε μια συνοικία, επηρεάζεσαι. Οι όγκοι έχουν επίδραση στον άνθρωπο. Για μένα η σύνθεση αυτών των πραγμάτων είναι η αρμονία. Οι συνθέσεις που φωτογραφίζω έχουν βεβαίως και σημειολογικό χαρακτήρα, κάθε φωτογραφία παραπέμπει κάπου. Αν ο θεατής το βρει, με τον δικό του τρόπο, έχει κερδίσει. Δεν θέλω να συμφωνήσει, αλλά να δει με το δικό του μάτι. Μέσα από την τέχνη ψάχνουμε τον εαυτό μας, γινόμαστε καλύτεροι.